Wat landlopen zo leuk maakt: met deze korte tocht van 10 km doorkruis je in twee uurtjes de hele opeenvolgende serie van ijslandvormen, want je steekt de smalle stuwwal van de Utrechtste Heuvelrug dwars over. Het hele verhaal van de ijstijd loop je in twee uurtjes af!
Ik begin bij station Veenendaal-West, een van mijn favoriete wandelstations, omdat je na een kwartiertje lopen al buiten de bebouwde kom bent, zelfs al heel snel op een onverharde weg door een bos.
Veenendaal ligt in de Gelderse Vallei. Dit is een glaciaal bekken, hier lag in het Saalien, de voorlaatste ijstijd een laag ijs van honderden meters dik.
Voordat het ijs vanuit het noorden oprukte, stroomde de Maas door de Gelderse Vallei (die toen nog niet zo heette, maar nu word ik echt melig) via het IJsselmeer naar de Noordzee. Grofweg dan, want de kust lag ook niet zoals nu, niets lag zoals nu en de Gelderse Vallei was nog geen vallei tussen twee stuwwallen maar een grote lege delta, maar het gaat om de grote lijn.
Het landijs vanuit het noorden breidde zich uit, volgde daarbij de al bestaande laagtes en rukte op naar het zuiden tot aan de lijn Nijmegen-Haarlem en daar stopte het. Zo’n 200 meter dik was het ijs hier, kun je het je voorstellen?
Dat bekken is later gevuld met zand, leem en veen. Even kijken op de kaart van 1910 maakt duidelijk waarom Veenendaal zo niets is. Of niets, het heeft het meest complete winkelcentrum van de hele regio. Maar oude sfeer ontbreekt een beetje: het is een veendorp. Geen gracht, geen rondlopende straatjes rond een centrale kerk.
Ik kom bij de rand van de woonwijk. Hier ter plekke staat op de kaart uit 1910 een buurtschap De Haspel. Weg. Ik steek de Slaperdijk over. Ook die staat op de kaart van 1910. Een heuse dijk, met een prachtige geschiedenis. Door die dijk kon Amersfoort droog blijven als de Grebbedijk weer eens doorbrak. Dat de bewoners van de Gelderse Vallei daardoor extra nat werden, was geen probleem voor de Utrechtenaren.
Al snel loop ik door een lange strook bos. Waarom ligt die hier? Die strook is op de kaart van 1910 ook al een strook. De percelen links en rechts waren toen al allemaal ontgonnen. Zou een vroege natuurliefhebber deze strook hebben gekocht? Ik heb geen idee.
Het bos is nat, er achter ligt zelfs een plas met riet. Maar dit gaat plots over in zand met een oud eikenhakhoutbos. Water en zand liggen opvallend naast elkaar.
Ik loop door naar het Egelmeer, en vandaar klim ik de Elsterberg op recht voor me. Tot hier is mijn route gelijk aan de route van Veenendaal naar Rhenen. Als ik lang wil lopen, ga ik linksaf naar Rhenen. Als ik daar geen zin of geen tijd voor heb, houd ik hier schuin rechts aan en daal af om ten westen van Elst uit te komen bij een pannenkoekenrestaurant en een bushalte. Een breed pad is aan beide zijden omzoomd met wallen: vast een voormalige schaapsdrift. Deze schaapsdrift loopt door een laagte in de heuvelrug; dat is een smeltwaterpoort of doorbraakdal. Ik zie ook nog een supermooie grenspaal vlakbij Elst die het tripelpunt tussen Ginckel, Elst en Amerongen aangeeft, maar daar heb ik helaas nog geen foto van. Er zijn dus twee Ginkels, wat zou Ginkel betekenen?
Op het AHN zie ik dat in de akker tegenover het pannenkoekenrestaurant raatakkers liggen, maar daar heb ik in het veld nog nooit iets van gezien. Op de volgende uitsnede zijn ze net te zien, op 1/3 van links en 1/4 van boven.
Toptocht.
