Vroeger lag er een heuse skipiste op de Utrechtse Heuvelrug bij de Darthuizerpoort. Hier:
Alleen kan ik geen auteursrechtenvrij plaatje vinden van de skihelling zelf. Wel van het Zwitserse Huis op de westhelling van de skipiste.
Indrukwekkend? Jazeker, toen wel, nu niet meer. Maar hoe komt deze helling hier? Het is een doorgang door de Utrechtse Heuvelrug, een smeltwaterpoort.
In Nederland liggen, voor zover mij bekend, acht smeltwaterpoorten. De oude term is ijssmeltwaterdalen, maar dat vind ik een onduidelijke term. De beste term is ijssmeltwaterdoorbraakdalen, maar daar beginnen we maar niet aan. ‘Landschappen van Nederland’ gebruikt de term smeltwaterpoort; ik ook, prima term.
Ik zal er best eentje nog niet hebben opgemerkt: de literatuur is er uiterst stil over. Zes op de Utrechtse Heuvelrug, eentje tussen Mossel en Reemst en eentje bij Groesbeek. De Rossummerpoort en de Geldersepoort zijn anders ontstaan.
De grootste is deze Darthuizerpoort, maar ook de Elsterpoort mag er zijn. Op de bijgaande reliëfkaart van het AHN is De Darthuizerpoort het gat links van Leersum, De Elsterpoort ligt tussen Amerongen en Elst, minder breed en minder diep maar daarentegen onaangetast door asfalt.
Hier een doorsnede, bron Dinoloket, van de Darthuizerpoort.
Een doorsnede vertelt het verhaal. Let niet op de schokkerige breuken: mijn doorsnede is wat raar, zie het kaartje rechtsonder voor de ligging. Onderop liggen, onwetend van de rampen die zullen volgen, vier lagen rivierafzettingen. Daarop ligt grijsbruin DT, gestuwde lagen. Daarin is een dal ontstaan, maar wel opvallend is dat hier geen snippertje DT is blijven liggen. Dat is wel verdacht eigenlijk. Maar goed, dat kan: blijkbaar lag aan de buitenkant van de stuwwal het water inmiddels zo laag, dat het smeltwater diep is ingesneden in de ondergrond en de hele stuwwal heeft meegenomen. Vervolgens is de bodem van het dal bedekt met DRenthe: keileem van het ijsveld. Tenslotte is alles bedekt onder een dekentje van BoXtel dekzand.
Wandelen
Ik wil dit unieke geologische fenomeen, een van Nederlands hoogtepunten, met eigen ogen zien en ervaren. Dus klim ik eerst de Utrechtse Heuvelrug op ten westen van het dal en loop naar beneden. Een fietser vraagt me de weg en in mijn enthousiasme leg ik uit op welk uniek stukje grond hij fietst. Hij kijkt me bevreemd aan. Nou ja, dan geniet ik wel in mijn eentje.
Ik steek de weg over en klim omhoog de Dondersberg op en kom uit bij de lelijkste graftombe die ik ooit gezien heb: geel met wit en precies op de plek waar ik wil staan. Ik kijk terug om te zien wat ik wil zien, maar helaas liggen de twee paden net niet in elkaars verlengde. Wat een gemiste kans, ik wil de Darthuizerpoort zien, de grootste smeltwaterpoort van Nederland.
Dit had de trots van Nederland kunnen zijn, zie eens Zwitsers, jullie hebben de Brennerpas, maar wij hebben de Darthuizerpoort op 7 m +NAP. Je kunt hem ook onzichtbaar wegwerken achter bomen, een autoweg en een graftombe. Zullen we een petitie starten dat er een weg komt van de top van de Darthuizer Berg tot op de top van de Donderse Berg, of desnoods tot aan deze graftombe? Ik lees ergens dat hier vroeger een skihelling lag, haha, laten we die herstellen!
Wikipedia: De nieuwe eigenaar [van het Zwitsersche Huis] liet een nieuwe villa bouwen in neorenaissance stijl. Tevens liet hij een grote tuin aanleggen met daarin een doolhof, een tennisbaan omgeven door lindes, een theekoepel en een drinkplaats voor herten. Op een steil pad nabij het landgoed werd met kokosmatten de eerste kunstskibaan aangelegd, deze heeft tot 1940 bestaan.
Er bestaat een schitterende kaart uit 1633 waar de Darthuizerpoort op staat als Gat vanden Bergh. Meer over deze kaart.
Een bijzonder boek over dit gebied: De Utrechtse Heuvelrug
