De Gelderse Vallei en de IJsselvallei zijn glaciale bekkens. Geografen noemen dat ook wel tongbekkens, maar dat vind ik geen mooi woord. In het bekken lag in de voorlaatste ijstijd het ijs dat aan beide kanten de stuwwallen heeft opgeduwd. Het ijs was minstens 200 meter dik, nou daar is niets van over.
In Nederland liggen meer glaciale bekkens: zie volgende kaart van Nederland. Het bekken van Nordhorn, waar het noordoosten van Twente bijhoort, zal ik nog toevoegen. Maar alleen de IJselvallei en de Gelderse Vallei zie je als zodanig in het landschap terug, want hier liggen aan weerszijden van het bekken stuwwallen.
Hier een dwarsdoorsnede door Nederland.
Op de volgende tekening heb ik weergegeven hoe een glaciaal bekken en de stuwwallen aan weerszijden ontstaan. Het is wel goed te bedenken dat, in tegenstelling tot wat geologen tot 20 jaar geleden dachten, het ijs niet als een bulldozer alles om zich heen wegduwde. Nee, het ijs zakte in de grond en daardoor werd de grond eronder weggeperst.
Topboek over De vorming van het land
Ik heb zo weinig kennis van de rest van Nederland dat ik vergeet dat het opgestuwde materiaal in jouw interessegebied niet uit het Tertiair stamt. Volgens Wikipedia is er nog onenigheid over wat nou precies een drumlin is hoe ze zijn ontstaan, en dan wordt er ook nog eens vermeld dat ze in Nederland niet voorkomen.
Vandaag trouwens nog een heul gedetermineerd. Zo leer je nog eens wat.
LikeGeliked door 1 persoon
Leuk dat je nu ook een heul van een duiker onderscheidt! Tja, die drumlins…. In elk geval liggen ze niet hier in mijn omgeving, dus ik ga niet actief naar literatuur op zoek. Ik denk dat er over Salland en Twente veel verschillende theorieen zijn bedacht om het verhaal en het veld op elkaar aan te laten sluiten. Er ligt ook een esker, en een tunneldal, en mischien wel drumlins, maar in elk geval allemaal voor de leek vrij onherkenbaar in het veld.
LikeLike
Voor zover ik weet (en ik heb mijn informatie uit Relief in Tijd en Ruimte van Roy van Beek, een recent overzicht) is wat er in Twente te vinden is eigenlijk allemaal glaciaal. De restanten van hoogtes uit het Tertiair liggen, meen ik, in de oostelijke rand van de Achterhoek, achter de lijn Aalten-Eibergen, en het geheel wordt gecompliceerd omdat vrij snel in Duitsland al oudere afzettingen dicht onder het maaiveld liggen of zelfs aan de dag komen (Isterberg, Bentheim, Haarmuhle, en zelfs in Nederland bij Winterswijk in Kotten en als je puntjes op de i wilt zetten de Losserse es ook nog). Geen wonder dat ik de Utrechtse Heuvelrug saai vind.
Ik heb mij nog niet zo verdiept in de geologische situatie rond Nijmegen en Emmen, maar die bevindt zich ook niet zo vaak onder mijn voeten.
LikeLike
Ik heb altijd begrepen dat de Lonnekerberg een drumlin is, bestaande uit tertiaire klei, die door het ijs is overreden. Of de heuvel in een eerdere fase eerst opgestuwd, dat weet ik niet. In elk geval ligt er tertiaire klei aan het oppervlak, volgens mijn literatuur.
LikeLike
Het in de stuwwallen opgestuwde materiaal was al voor de IJstijden aanwezig, en is dus Tertiair van oorsprong, maar glaciaal gevormd. De hoogtes zelf zijn dus niet uitsluitend in het Tertiair ontstaan en dat zal de verwarring bij mij hebben doen ontstaan, omdat er wel hoogteverschillen zijn die een erfenis zijn van voor de IJstijden in het Oost-Nederlands plateau in de oostelijke Achterhoek. Ik heb de Lonnekerberg nooit als drumlin omschreven zien, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de reeksen Stokkum-Geesteren-Gelselaar, en misschien ook wel Tubbergen-Albergen-Zenderen. De Lonnekerberg ligt ook vast aan de rest van de stuwwal van Oldenzaal en is alleen doordat ie vrij westelijk ligt en bij Lonneker zelf door een verlaging gescheiden wordt van de rest zo’n prominente hoogte. Overigens wordt er dan ook weer over de hele stuwwal gezegd dat deze is overreden door landijs. De hele chronologie is me nog steeds onduidelijk.
Wellicht ten overvloede: ik doe dus een vorm van landschap lopen, maar dan in de door mij omschreven contreien. En zonder blog. Mijn waardering voor deze!
LikeLike
Twente is inderdaad een ingewikkeld verhaal.
Zoals ik het heb geleerd, is dat inderdaad de stuwwal van Oldenzaal, inclusief het deel van de Lonnekerberg, is overreden door ijs in een latere fase, en dat daardoor die stuwwal feitelijk drumlins zijn. Niet zo duidelijk in vorm, maar wel in onstaansgeschiedenis.
Het is lastig de literatuur hierover te volgen, omdat de theorieen elkaar nogal snel op hebben gevolgd, en er geen definitieve consensus is. Het is maar net wat je leest.
Dank voor je waardering voor mijn blog. En het is maar een blog he, geen wetenschappelijk onderzoek. Hoewel ik natuurlijk geen onzin op wil schrijven….
LikeLike
Er ligt ook nog een hoekje van het glaciaal bekken van Nordhorn in Nederland, bij Denekamp. Bij Rossum is dat doorgebroken door wat mogelijk een continue stuwwal tussen Ootmarsum en Oldenzaal was, waarbij ook nog het (glaciaal) bekken van Hengelo gevormd is.
LikeGeliked door 1 persoon
Ja klopt, je hebt gelijk. En ook nog een hoekje ten oosten van Nijmegen en bij Emmen. Wie weet kom ik nog eens aan de details toe. Ik zelf kom uit Lonneker (ten zuiden van Oldenzaal) en ik vind de Twentse geologische kaart zo ingewikkeld. Deels zijn het stuwwallen, maar het zijn ook deels hoogtes uit het Tertiair. En dan alles gebroken en gefragmenteerd. Daarbij vergeleken is het gebied van de Veluwe en Utrechtse Heuvelrug een eitje.
LikeLike