Vrije morgen, beekje lopen! Wel een korte dit keer, zoveel tijd heb ik niet. Ik kies de Slijpbeek, ook Klingelbeek of Mariëndaalse Beek genoemd.
De Slijpbeek is vanouds de grens tussen Arnhem en Oosterbeek. Hij ontspringt in een sprengkop in de bossen van Mariëndaal en mondt uit bij het Drielse Veer in de Rijn.
In Mariëndaal volgt de Slijpbeek een droogdal: een sneeuwdal uit de laatste ijstijd, toen de ondergrond bevroren was en veel smeltwater in het voorjaar zijn weg zocht naar beneden over de bevroren ondergrond. Droogdalen zijn meestal scheef in doorsnede: de westelijke helling is vlak, de oostelijke helling is steil. Bij de Slijpbeek is dat ook zo: de oostelijke helling is verbazend steil zelfs, terwijl de westelijke helling bestaat uit uitgestrekte weilanden.
In de glorieuze landgoedtijden waren er zeven bruggetjes over de beek in het bos. Van de oude bruggetjes is er nog eentje over, en dat is meteen een rijksmonument.
Al snel kom ik bij een verbreding van de beek, een wijer die bovenstrooms lag van een molen. In de Slijpbeek werkten maar liefst vijf molens boven elkaar: van boven naar beneden een oliemolen, slijpmolen, papiermolen, korenmolen en volmolen. Allemaal weg, jammer, in gemeente Renkum is er geen enkele van de 25 watermolens bewaard; dat zouden we nu anders doen. Alleen de Quadenoordse molen is nog redelijk intact, bovendien is daar het molenrad gerestaureerd. . Deze bovenste wijer in de Slijpbeek is nu een leuke speelplek voor honden maar met een heuse oude watermolen ernaast was het de perfecte koffieplek geweest.
Vlakbij de spoorovergang komt de kleine Dreijense Beek erbij (eigenlijk is die naamloos, maar Ruud Schaafsma noemt hem zo, en terecht: respect voor onze beken!), en dan gaan ze samen het spoor onderdoor via een heul. De foto is overigens van de benedenstroomse kant gemaakt.
Ik volg door de mooie gemetselde tunnel er vlak naast, een heel grote heul (een heul is de gemetselde overkapping).
Tussen het spoor en de Utrechtse weg nog twee wijers van verdwenen molens. De slijpmolen, waar het waterrad een harde steen liet ronddraaien waar messen geslepen konden worden, stond bij de grootste waterval.
Via een onzichtbare duiker wordt de beek onder de Utrechtse weg door geleid. Jammer toch, ik houd niet van duikers, wel van bruggen waar automobilisten voelen dat ze een beek oversteken, en fietsers en wandelaars de beek zien en zo deelnemen aan het landschap. Als een brug niet kan, dan tenminste een gemetselde grote heul waar je door kunt kruipen, of als dat ouderwets is, een moderne betonnen ecoduiker met aan de zijkant een looppad voor beestjes.
Aan de zuidkant van de weg een modern waterwerk dat lijkt op een wijer en een molenbeek, maar dan van gabions (stenen in gaas) en zonder waterval.
De beek gaat bij een rooster onder het spoor door het kennispark in van Arnhems Buiten. Dat rooster kan ik niet passeren, dus ik ga het park in, loop over het viaduct en vind mijn Slijpbeek weer terug en kom bij een kunstwerk in wijer nummer zes, gemaakt ter herinnering aan het glorieuze molenverleden. Ik loop verder door het park naar beneden en het valt me niets tegen: de beek wordt in dit groene kennispark met respect behandeld. Aan de zuidkant verlaat ik het park en zie mijn beek de uiterwaarden in gaan. Zuchtend verlaat ik mijn beek en ga bij de spoorbrug de Rosandepolder in.
In de Rosandepolder is er buiten de trein die hoog boven me elke vijf minuten langs dendert, niets te horen. Raar dat het me helemaal niet stoort. Hier en daar een gans, een ekster, een eend. Oude knoestige knotwilgen, door liefhebbers fris gekapt. Ik vind mijn beek terug, stromend in een rechte lijn naar het westen het spoor voor de derde keer onderdoor. Geen duiker, maar ruimte voor de beek, dieren en planten. Mooi!
Vroeger liep de Slijpbeek ongeveer recht naar het zuiden naar de Rijn. Daar is nu een waterplas gegraven, en de Slijpbeek werd verlegd en mondt nu uit in de Leigraaf die van oost naar west door de uiterwaarden loopt. De plek van de sluis bij de Rijn is nog wel zichtbaar, maar dat is een andere wandeling.
Ik kan niet verder langs de beek lopen, en loop over de zomerdijk langs de camping bij een oude steenfabriek richting de Oude Kerk. Waar meerdere lopen van de Slijpbeek en Leigraaf samenkomen ligt een oude gemetselde sluis. Mijn waterhart springt op. Ik kan van hieruit er niet bij komen dus moet er binnenkort nog een keer heen.
Speenkruid, vingerhelmbloem en paarse dovenetel in de berm. En nog veel meer geknotte wilgen. Dit zijn koninklijke joekels. Respect voor de wilgen, respect voor de vrijwilligers die ze knotten.
Ik steek de beek nogmaals over bij een duiker met een mooi nieuw hek: Renkum voorziet bruggen (vaak duikers) van gietijzeren hekken met de naam van de beek erin, Leigraaf. Alle lof, beken zijn veel te lang uit het landschap weggeknutseld.
Ik loop naar de oude kerk van Oosterbeek en vandaar over het smalle voetpad naar de monding van mijn Slijpbeek of Leigraaf bij het Drielse Veer in de zwenkkolk van de Rijn.
Ha, bushalte vlakbij!
Meer lezen?
- het mooie en informatieve boek van Ruud Schaafsma De Oosterbeekse en Doorwertse beken
- de Slijpbeek op de site van de Sprengen en Bekenstichting
- boek van T. Burgers over watermonumenten in Arnhem
