Deze kaart (bron Gelders Archief) uit 1762 toont de Heerleikheit Rosande. De eerste versie is gemaakt door Isaac van Geelkercken, maar dit is een kopie uit 1762, honderd jaar later zo ongeveer. Honderd jaar, wat ging de tijd toen langzamer dan nu.
Opvallend is dat het klooster Mariëndaal met een ronde vlek is aangegeven. Zo in tegenspraak met die priegelige huisjes. Het klooster is afgebroken in 1576 en was blijkbaar 200 jaar later blijkbaar nog zichtbaar als vage ronde vlek in het bouwland, terwijl Rosande dat verwoest is in 1672 nog als Pol met gracht en huisjes op de kaart staat.
Rechts ligt het Schependom Arnhem en de Klingelbeek, de beek die we nu Slijpbeek noemen. Waar de Slijpbeek de Benedendorpsweg kruist, tekent Isaac een wijer met een moole. Op die plek staat nog altijd een vervallen fabrieksgebouwtje. Dat zou best een theehuis kunnen worden ‘de oude watermolen’ en de Slijpbeek zou hier best een mooiere brug mogen krijgen, in elk geval een mooier hekwerk.
De toegangsweg vanaf Rosande loopt naar het noorden, kruist de Benedendorpsweg en loopt verder noordwaarts langs het klooster. De spoorweg maakt dit nogal onherkenbaar nu, maar het lijkt me dat het klooster in het hoge bouwland lag naast het spoor, en niet op de plek van het huidige huis Mariëndaal. Dat is raar want ik lees op diverse plekken dat het klooster bij de sprengenbron van de Slijpbeek lag, ten noordoosten van het huidige landhuis.
Even rechts daarvan een opvallend knooppunt van wegen: drie wegen komen samen uit het westen en lopen dan samen verder naar Arnhem. Een ganzenvoet heet zoiets in waterland – het komt nogal eens voor in parken, Versailles bijvoorbeeld en Renswoude. Ik kijk op topotijdreis of ik hiervan iets terug kan vinden. Ja hoor, geen probleem.
Ik teken de kaart over op het AHN. Links van de rode lijn is het gebied van Benting; de steenfabriek ligt buiten de polder dus. De Kaaijdijk is echt weggegraven, maar op oude topotijdreiskaarten staat hij nog. Het kasteel is prominent aanwezig. Het stenen kruis is weg, maar de straat daar heet Kruisweg.
Rechtsbovenin komt de Slijpbeek onder de Benedendorpsweg vandaan, en zowaar, ook in het slotenpatroon is niets veranderd sinds 1762. Zoiets geloof je toch niet. Evenwijdig met de steilrand is een Leigraaf gegraven, op de oude kaart Togt graave. Vlakbij de Oude Kerk van Oosterbeek een sluijs. Op die plek staat nog altijd een sluis.
Het is een echte polder dus, met een kraan (de Slijpbeek rechts bovenin) en een afvoerputje (de sluis bij de kerk). Maar wel buitendijks.
nostalgie: Reisje langs de Rijn
