In 1649 heeft Nicolaes van Geelkercken met zijn kenmerkende priegelige stijl samen met zijn zoon Arnoldus een overzichtskaart van de Moft gemaakt. De kaart is in 1676 gecontroleerd door Passavant en nu digitaal in te zien bij het Gelders Archief, zie link onder de afbeelding. De Moft is het grote bos van de Gelderse Rekenkamer (Staatsbosbeheer zeg maar) op de Edese Heuvelrug.

1408
GA 0012 1408

De kaart is gemaakt op perkament en 59 bij 120 cm groot. Op het volgende detail zie je de typische plooien een een gaatje waaraan je perkament herkent. Hier zie je ook dat twee vellen perkament in het midden van de kaart over elkaar heen zijn geplakt (zou die lijm nu al 370 jaar houden?). Sommige kaarten zijn genaaid, nog leuker.

De oudste overzichtskaart van De Moft is de kaart van Tomas Witteroos uit 1570. Witteroos geeft aan hoe het bos is ingedeeld in percelen en geeft per perceel aan in welk jaar het aan de beurt is om te worden gekapt. Geelkercken tekent vooral wegen en aan de randen van het bos percelen die verkocht zijn. Na uren, dagen, maanden turen en vergelijken, moet ik bekennen dat de verkochte percelen er nauwkeurig op staan, maar De Moft zelf niet. De heuvels helemaal niet, en de wegen geven de richting aan, meer ook niet. En dat is een zware bekentenis voor mij, want ik ben dol op de kaarten van Van Geelkercken.

Waarom zou deze kaart zo onnauwkeurig zijn? Ik denk dat het te maken heeft met de opdrachtgever. Misschien was de opdracht wel ‘breng nauwkeurig in kaart welke percelen van De Moft inmiddels verkocht zijn aan particulieren’. Nou, dan heeft hij goed werk afgeleverd. Ik denk dat de wegen wel op de juiste plek de rand van De Moft kruisen: dat heeft hij opgemeten immers. Maar dat ze in De Moft meer bochtjes hebben dan Nicolaes tekent.

Het noorden is rechts. Linksboven in de hoek van de kaart staat Stadt Wageningen, links onderin de hoek Rinckom en het Clooster. Middenboven ligt Bennekom, rechts daarvan Huekelom. Rechts staat Die Sijβelt gehorende tot t Huijs Kernhem en rechtsonder Ginckel.

Met deze kaart kun je je uren vermaken.

De grens van de Moft

Meer over de grens van het domeinbos, met alle teksten op de kaart langs de grens.

De grens van de Moft
De Moft in 1649, Van Geelkercken. GA 1408-1649

De gemeentegrenzen

Ter oriëntering teken ik de huidige gemeentegrenzen in op deze kaart. Linksboven is Wageningen, rechts is Bennekom (nu gemeente Ede, maar toen niet), onderaan Renkum.

Er ligt dus een drielandenpunt in De Moft. Dat is gemakkelijk te vinden: daar maakt de wildwal een rechte hoek, en die ligt er nog net zo. Geen bankje, geen informatiebordje, geen paal die je erop wijst, maar het is echt waar. Ha, ik zie dat de Moft uitsluitend op Wagenings en Bennekoms grondgebied ligt. Dat realiseer ik me nu voor het eerst. Renkum had dus al vroeg zijn gronden in De Moft verkocht. Net als Ede.

Gemeentegrenzen in 1649
bron: Gelders Archief; bewerking: Mathilde

Alle afbeeldingen

  • De grens van de Moft
    GA 1408-1649
  • De Moft in 1649
    GA 1408-1649
  • GA 1408-1649

De tekst

De tekst onderop deze kaart (ontcijferd met hulp van Gerrit Breman) geef ik voor abonnees.

Abonnees hebben toegang tot:

  • transcripties van teksten op kaarten;
  • pdf’s van onze in eigen beheer uitgegeven boeken;
  • artikelen, sommige gepubliceerd en andere niet;
  • de serie Zandbanken in de Rijn (2022);
  • de serie het Merckendal (2023);
  • een boekenkast vol transcripties van losse stukken zoals charters, plakkaten, verordeningen, processtukken, verbalen en wat ik maar tegen kom aan interessante teksten over het landschap en landgebruik in vroeger tijd.
Abonneren