Vijvers op de Wageningse Berg

Op de informatieborden bij de diverse ingangen van het ONO is ten noorden van het huis, tegenover de Ommuurde Tuin, een vijver ingetekend. In de legenda staat dat deze plek een mysterie is en dat niemand weet wanneer en waarom deze vijvers zijn gemaakt.

Deze foto toont de twee cementen vijvers. Wat je ook ziet, is dat om de plek heen wel bijzonder steile randen zijn. Oftewel de vijvers liggen in een laagte achter de huizen tegenover de Ommuurde Tuin. Het intrigeert me dat volgens het bord niemand hier meer van weet, dus ik ga op zoek naar meer informatie via de kaarten van het Gelders Archief.

Ik vermoed dat deze laagte een afgraving is. Ik kan geen theorie bedenken hoe deze laaggelegen inham op natuurlijke wijze is ontstaan. Puur mensenwerk lijkt me zo.

Thomas Witteroos tekent op zijn <a href="http://” target=”_blank” rel=”noopener noreferrer”>kaart uit 1570 van de Harttense Beek dit perceel al in. Witteroos noemt het ‘Heer van Arsens Struel oft Lant. Het perceel is dan al een inham en de vorm is dan al een kwart cirkel. Eronder tekent Witteroos de wildwal door, ik vermoed dat die dus ouder is. De Heer van Arsen heeft, vermoed ik, een stuk stuwwal afgegraven. Het perceel is omgeven door een wildwal.

De vorm van het perceel is nu nog net zo, de wildwal is lastig te herkennen maar de paden volgen die lijn. Binnen deze paden liggen meer laagtes. Niet zo diep als deze met de twee vijvers, maar ook overduidelijk afgravingen.

Ik geef toe dat je die laagte op de foto helemaal niet ziet, maar dat wat een hoogte lijkt, is net zo hoog als waar ik sta, en daartussen ligt dus een laagte, echt waar. Hier het perceel op het AHN. Rechts de Grunsfoortweide. Links de twee vijvers en daaromheen laagtes, sommige dieper dan andere. De foto is van de langwerpige laagte linksboven.

Witteroos maakte in 1570 ook een kaart van het hele Moftbos. En ja hoor, ook dit perceel staat erop. De tekst is lastig leesbaar, maar ik lees zoiets als: Die […..] Van Aerssens struele ofte landt. Eromheen fraai getekende grote scheibomen.

Wie was Arsen? Ik lees dat het kasteel Grunsfoort in 1580 onrechtmatig in bezit was van Reinier van Gelre, Heer van Grunsfoort, Arcen en Zoelen. In 1580 werd hij uit het kasteel gezet. Ik fantaseer dat dit de heer Van Arsen is die hier dus in elk geval al in 1570 een stuk bos aan de rand van de stuwwal boven het beekdal had gekapt. Misschien wou hij er zelf een huisje bouwen, maar is dat er niet van gekomen.

80 Jaar later tekent Nicolaes van Geelkercken zijn kaart van het Moftbos. Bij een nieuwe kaart werd zoveel mogelijk een oude gekopieerd, want dat scheelde nogal wat werk. De inham is er, de vorm is wat hoekiger. Erin staat, hmm wat staat er?

Ik lees Hegh tot Gronsfort oortjeshekken. Maar oortjeshekken ligt bij Nijmegen, dus er moet iets anders staan. Er staat volgens mij: Hegh tot Gronsfort eertijts Arssen.

Geelkercken tekent geen steilrand, wel een wildwal rond het perceel. Die steilrand kan goed opgenomen zijn in de wildwal, want waarom zou je het moeilijk maken als het ook eenvoudig kan.

Ik geef toe dat we nu nog steeds niets weten waarom de laagte en de vijvers zijn gemaakt. Maar de geschiedenis begint eerder dan we dachten….

Meer over het ONO rond 1900: vogeldrinkbakken.