Hoe is de heuvel bij Delden ontstaan?

De heuvel bij de Deldeneresch en Azelo is een heuse stuwwal!

Het is net de Sallandse Heuvelrug in het klein, kijk met me mee.

Fase 1: rood: De ∪-vorm is vergelijkbaar met de Sallandse Heuvelrug. Vanuit het noorden heeft blijkbaar een kleine lob van het grote ijsveld stuwwalletjes naar buiten toe opgestuwd. De Esch is het hoogste punt met 31 meter, 16 meter boven de groene Oelerbeek.

Fase 2: bruin en vleeskleurig: Wat anders is dan bij de Sallandse Heuvelrug, is de zee waarin dit eiland ligt. De Deldeneresch ligt temidden van vleeskleurig keileem. Blijkbaar is het na vorming door een grote ijstong overreden die niet alleen het stuwwalletje heeft versmeerd, maar in een brede baan keileem heeft afgezet door heel Twente.

Fase 3: roze: Tijdens het smelten van het ijs lag een rustig meertje  tussen de stuwwallen waar fijn sediment langzaam in laagjes kon bezinken: een kameterras bij Borne.

Fase 4: groen: tenslotte heeft de Oelerbeek gebruik gemaakt van het gat van Fase 2 in het zuiden van de ∪-vormige stuwwal en heeft waarschijnlijk heel wat van het kameterras weggeërodeerd. Dat is wel jammer want kame hebben we niet zoveel in Nederland.

Hier een doorsnede, bron Dinoloket. Het profiel loopt van Deldenerbroek over de Deldener Esch naar het centrum in Borne, zie volgend kaartje voor de boorpunten:

Links de hoogte en diepte. In zwart de boorprofielen van bovenstaand kaartje. De doorsnede komt van DGM v2.2, en die is vrij globaal, dus dingetjes zoals kameterras staan er niet in.

De kleurtjes van jong naar oud:

• Bovenop ligt geel dekzand: Boxtel, BX, uit het Weichselien
• Daaronder ligt oranje keileem uit het Saalien: Drente, DR
• Ook uit het Saalien maar net iets ouder, want gevormd voordat nieuw ijs eroverheen walste, is het grijze stuwwalletje van Delden: Drente gestuwd DT
• Daaronder ligt in het westen groen: Breda BR uit het Mioceen, Tertiair – niet belangrijk in dit verhaal
• Daaronder ligt paars: Rupel, uit het Oligoceen, Tertiair, 34 – 23 miljoen jaar oud. Dit is wel belangrijk in dit Twentse verhaal, want daar is het keileem bij Borne tegenaan geschoven.
• Onderop ligt donkerpaars: Dongen, uit het Eoceen, Tertiair. Niet belangrijk in dit verhaal.

Maar nu komt het: de nieuwste theorie is dat het stuwwalletje uit het oosten is gekomen. Dat het lag in de Rossummerpoort en is meegebulldozerd door ijs dat uit Nordhorn door de Twentse stuwwal brak en het bekken van Hengelo uitdiepte. Dat het dus een verplaatste stuwwal is, net als in die theorie de rug van Enschede. Hmm, dat kan, maar waarom dan die vorm met kame in het rustige binnenmeertje verscholen tussen de ring van stuwwallen? De theorie klopt nog niet helemaal.

Het hele verhaal van Oost-Nederland, van Precambrium tot en met de ijstijden bij elkaar? Dat kan!