Dijkgraaf in het Binnenveld

Ik vermoed dat de Dijkgraaf is aangelegd toen Wageningen stadsrechten kreeg, een gracht maakte, en water nodig had. Dat was in de dertiende eeuw. Oorspronkelijk zal hij gegraven zijn als een aftakking van de Nergenasebeek die begon waar nu het verdeelwerk ligt naast het fietspad. Dan bestaat dat verdeelpunt ook al meer dan 750 jaar! De doorgraving van de Kraatsrug werd pas nodig toen er meer water nodig was in de gracht. En daarbij werden de oude polders opnieuw aangelegd zodat het water van de vijfde tot en met de achtste polder in de Dijkgraaf loste en zo de gracht van water kon voorzien.

De hoge zandrug van De Kraats is door de Dijkgraaf doorgraven langs bestaande percelen: ik vroeg me lang af waarom de Dijkgraaf en Rijnsteeg bij De Kraats zo bochtig zijn, om dan weer kaarsrecht naar het noorden verder te gaan. Maar het is zo logisch. De zandrug is al lang bewoond landbouwgebied en de huidige boerderijen zoals Dickenes, t Slagh en Bruxvoort liggen er misschien al wel duizend jaar. Die verplaats je niet zomaar even in de 15de eeuw voor een slootje.

Ik stel me voor hoe het er hier in de 15de eeuw uitgezien moet hebben. Ik denk dat tegenwoordig menig fietser de zandrug niet eens opvalt. Maar toen was die rug het enige bewoonde gebied, een vooruitstekende droge landengte met boerderijen en landbouwgronden, midden in een groot moeras en broek. De boerderijen zijn nu oud en eerbiedwaardig. Het is er mooi! Jammer dat er geen vrijliggende fietspaden doorheen kronkelen.

Nicolaes van Geelkercken heeft een paar mooie kaarten van het Binnenveld gemaakt, en op al die kaarten is de Dijkgraaf de grens. Waarom staat het gebied ten oosten ervan er niet op? Is dat omdat hij centraal op het papier Veenendaal tekent en dan aan de rand van zijn papier niet uitkomt? Dat zou mij overkomen. Ik had vroeger bij liftbordjes na AMSTER slechts plek voor een heel klein DAMmetje. Het klinkt logisch maar is het niet. Nicolaes heeft immers deze kaart drie keer getekend en op alle drie houdt hij de Dijkgraaf als grens aan. Dit moet hij bewust gedaan hebben. Waarom?

Het antwoord is eenvoudig: Hij was niet geïnteresseerd in dit gebied want het watert niet af op de Grift maar op de Rijn. Ten oosten van de Dijkgraaf liggen de hoger gelegen bovendijkgraafse polders. Een lang woord, wat precies aangeeft wat het zijn: de polders boven de Dijkgraaf die dus afwateren op de Dijkgraaf. Op mijn zelfgetekende polderkaart van het Binnenveld is dit goed te zien. De Dijkgraaf stroomt naar de gracht van Wageningen en dan verder via de Witte Sluis (die niet wit is) naar het Havenkanaal en dan de Rijn in. Dus wie fietst over de Dijkgraaf van Wageningen naar het noorden: het water in de sloot links van je stroomt naar het IJsselmeer. En het water rechts van je naar de Rijn. Wow!!!!

Hij tekent de Dijkgraaf een beetje kronkelig. De andere graven tekent hij kaarsrecht. Waarschijnlijk is de Dijkgraaf ten zuiden van de zandrug van De Kraats gegraven in de bedding van de Nergenasebeek en was hij echt een beetje kronkelig.

De Dijkgraaf begint bij de Maanderdijk. Hij tapt ook de Hoekelumsebeek af die verder naar beneden de Kampjessloot en de Hooilandse Wetering heet. Dus De Dijkgraaf onttrekt water uit de Nergenasebeek en uit de Hoekelumsebeek. Hoewel ik vermoed dat beide beken zijn gebruikt voor irrigatie langs de dekzandruggen en dus misschien wel de Dijkgraaf met een sifon kruisten.

Bij het verdeelwerk ten noorden van Wageningen (zie foto) stroomt een groot deel van het water de Nergenasebeek in (de duiker rechts op de foto) op weg naar het Valleikanaal. Links gaat water onder de schuif door verder door de Dijkgraaf naar de stad. Maar afgezien daarvan: al minstens 750 jaar is het fietspad de waterscheiding tussen de Rijn en het IJsselmeer. Wow.

Bij Pomona ligt een mooie brug over de Dijkgraaf.

Alle afbeeldingen