250 miljoen jaar geleden, om 22:42 uur in onze geologische dag, beginnen de Geologische Middeleeuwen, het Mesozoicum: Trias, Jura, Krijt. De begrippen worden al iets bekender. Jura is een gebergte in Frankrijk immers, en Krijt kennen we allemaal wel.

Het samengestelde continent Pangaea, aaneengekleefd tijdens de Hercynische gebergtevorming, drijft nog steeds naar het noorden. Maar het oostelijk deel gaat sneller dan de rest en scheurt los.  China, Rusland, en alles ten noorden daarvan gaat ervandoor. Europa draait mee met Gibraltar als scharnierpunt. Achter blijft Afrika, waar Arabia en India aan vast zit. Tussen de twee ontstaat een nieuwe zee, de Thetyszee. Later scheurt ook het westelijk deel, Amerika, los en de Atlantische Oceaan opent zich. India scheurt los van Afrika. Het grote Pangaea waarin ongeveer al het land zich had verzameld, valt uiteen in kleine brokstukken.

Na de ramp aan het eind van het Perm herstelt het leven zich en er ontstaan nieuwe soorten. In het Mesozoicum lopen gedurende ongeveer 100 miljoen jaar hier reptielen rond. In het Mesozoicum is de hele aarde een stuk warmer dan nu. Op de Noordpool was het klimaat zo ongeveer zoals nu in Nederland. Hier was het tropisch, en in de tropen onaangenaam heet.

Nederland ligt onder water en zakt steeds verder wat leidt tot kilometers dikke pakketten kalkrijke afzettingen. De oudste komen hier en daar in het oostelijk grensgebied aan het maaiveld; de jongere zijn de bekende krijtrotsen van Limburg.

Het oudst is de Muschelkalk uit het Trias. Deze kalksteen wordt bij Kotten (Winterswijk) gewonnen om kunstmest mee te maken. Zo verdwijnen onze oude bodemschatten. Bij de Haarmuhle, de watermolen op de grens bij Buurse, is deze kalksteen te zien in de bodem van de beek.

Jura is alleen in de groeve bij Kotten te zien. In de Waddenzee bij Vlieland lag er toen een grote vulkaan, waarvan nu nog het effect is te zien op het magnetisch veld ter plekke: we hebben onze enige vulkaan de Zuidwalvulkaan genoemd.

Het oude Onderkrijt, is te vinden bij Glane in de Glanerbeek in de vorm van klei, maar in het veld is daar niets van terug te vinden. Vroeger waren er bij Glane en Gronau steenfabrieken die bakstenen bakten van deze klei. Dan heb je toch wel echt een oud huis….

Iets jonger Onderkrijt ligt net over de grens bij Bentheim en Gildehaus: zandsteen. In Bentheim prachtig te zien in tientallen hoge steilwanden van oude groeves. Met Bentheimer zandsteen zijn in Nederland heel wat oude kerken gebouwd zoals de Plechelmus in Oldenzaal. Ook staat Twente vol met plantenbakken van Bentheimer zandsteen, wat oorspronkelijk drinktroggen waren. De Gildehauser zandsteen is iets jonger, en die ligt in Losser onder de Losserse es. Toen die werd volgebouwd is een mooie ontsluiting gemaakt: de Staringgroeve. Bij Kotten ligt groenzand uit deze periode: zand dat groen gekleurd is door het mineraal glauconiet. Bovendien wordt in Twente drinkwater onttrokken uit het Onderkrijt en zit er gas en olie in.

Voor het jongere Bovenkrijt gaan we dan eindelijk naar Limburg. Hier worden bij de Pietersberg in het groot en op vele andere plekken de kalksteen (ten onrechte mergel genoemd) uit het Bovenkrijt gewonnen. Op vele plekken komt dit Bovenkrijt aan het maaiveld langs holle wegen en beken en in oude lokale groeves. De kalk zit vol prachtige fossielen.

Tussen de lagen kalksteen van het Bovenkrijt zitten lagen vuursteen. Vuursteen is raar spul, ik vind het magisch. Je vindt het in merkwaardig gevormde knollen die vol fossielen zitten.  Vuursteen is een ander verhaal.

En dan boemm. Ook het Mesozoicum eindigt 66 miljoen jaar geleden met een ramp die een massa-uitsterven veroorzaakt, de tweede in grootte. De Dinosauriers zijn weg.

Op naar het Tertiair.

Advertentie