Dit stukje lag er al zo lang, je ziet dat ik de foto’s afgelopen zomer heb gemaakt.
Er zijn meer Rozendaals in Nederland, ik heb het over het Rozendaal naast Velp en Arnhem op de Veluwezoom. Dit schrijft het Aardrijkskundig Woorden in 1846 over Rozendaal:
Rozendaal is een zelfstandige gemeente met 1600 (ja je leest het goed zestienhonderd) inwoners. Imbosch is een gehucht met drie huizen. Terlet bestaat ook nog als buurtschap met twee of drie huizen maar is meer een vliegveld dat overigens in Arnhem ligt. Op de kaart van 1900 zie ik bij Plagdel ook nog drie huizen, maar die zijn nu weg. Rare gemeente, Rozendaal. Op het vasteland (Vlieland is kampioen) is het de gemeente met de minste inwoners en de laagste bevolkingsdichtheid. In Rozendaal wonen bijzonder veel miljonairs, van wie de kinderen naar dit romantische schooltje gaan.
De Rozendaalsebeek is volgens het AW dus een molenbeek waar vroeger 5 papiermolens en een korenmolen aan lagen. Ik ben benieuwd of ik die plekken nog kan terugvinden. De plekken zijn aangegeven in de bekenatlas van de Stichting van Veluwse Sprengen en Beken:
Het gaat om de linkerbeek (die andere is de Beekhuizerbeek). Volgens de bekenatlas hebben er 10 watermolens gelegen, waarvan alleen degene bij het groene bolletje nog zichtbaar is. Rood betekent foetsie, maar soms ligt de wijer, de vijver boven de molen, en de molengoot er nog en kun je de plek nog herkennen. In 1846 lagen er dus nog 6 werkende molens.
Op de legger van het waterschap kun je weer andere dingen zien: stuwen, sluizen en gemalen. Ik tel 41 stuwen (de meeste zijn niet meer dan een betonnen plank in de beek, dat heet een schotbalkstuw) en een gemaal aan het eind waar hij de uiterwaard in gaat en onder de verantwoordelijkheid van Rijkswaterstaat valt. Op de legger staat ook dat hij op 45,68 m+NAP begint en op 9,51 m+NAP bij de snelweg in de Beek op de Paasberg stroomt. Een verval van 36 meter dus. De lengte schat ik op 6 km, en dat geeft een verval van 6 meter per km.
In de stad splitst de beek zich zo nu en dan, volgens de legger, en ik ben benieuwd wat ik daarvan zie.
De beek ontspringt in een sprengkop even ten noorden van kasteel Rozendaal. Een mooie kaart van B. Elshoff uit 1723 van het deel tot aan de grens met Velp:
Ik ga de beek lopen van boven naar beneden.
De sprengkop ligt waar drie droge dalen samenkomen net onder de Tonberg. De beek stroomt eerst door het landgoed, waar hij meerdere waterknutselwerkjes voedt, waarvan De Bedriegertjes wel de bekendste zijn. Het landgoed is toegankelijk maar dat kost een tientje. Een terecht bedrag, want een park onderhouden is duur. Maar ik laat het park en dus de bovenloop van de Rozendaalsebeek voor wat het is en begin waar de beek het park uitkomt te lopen.
Hij stroomt door een prachtig groen dal met romantische huizen zoals de nog steeds werkende openbare school.Rozendaal is een anachronisme. Een school uit een voorbije tijd, een gemeentehuis dat elders allang afgeschreven zou zijn. Met dakpannen rechts over links!!!!
Even later stroomt de beek Velp in. Over het grootste deel loopt hij zichtbaar langs de straat ook in de binnenstad. Dat maakt dit deel van Velp heel bijzonder. Op een gegeven moment zie ik bij een kruising inderdaad een splitsingspunt zoals de legger aangeeft. Wil je dat goed houden dan moet je dat heel precies managen, anders kiest water zelf. Op de foto zie je dat het niet echt natuurvriendelijke oevers zijn.
In het centrum van Velp is op de plek van het voormalige huis Overbeek, waar alleen een toegangspoort van over is (overigens verplaatst) een wijer nog intact als intiem stadspark. Ik volg de beek verder naar de nog bestaande oude watermolen, en daarna gaat hij helaas een heel eind ondergronds. Ik pik hem weer op bij de grote vijver bij Overhagen en zie dat hij evenverder in de Beek op de Paasberg stroomt, maar daar kan ik niet komen.
Ik zie geen enkel verbindingspunt tussen de Rozendaalse Beek en de Beekhuizerbeek, ook al zit er nog geen 10 meter tussen, zie legger. De dijk tussen de twee vijvers houdt de twee beken strikt gescheiden, zie ook de legger. Op oude kaarten lijkt dit echter niet altijd zo te zijn geweest. Maar dan zie ik toch een verbindingsduiker bij de inlaat naar Overhagen die waarschijnlijk alleen in geval van nood wordt gebruikt. Hij ligt in elk geval hoger dan de huidige waterstand.
Daarna gaat hij onder de snelweg door en aan de andere kant ligt het gemaal en de sluis De Volharding tegen een industrieterrein aan. Hier het gebouw waarin het gemaal zit. Door een metalen rooster kun je naar beneden kijken, het is feestelijk verlicht daar beneden.
De oude sluis ernaast is een leuk monument. Wat is de rol van deze oude sluis? Zo te zien is het een inlaatsluis, die bij extreem hoog water een extra deel van de uiterwaarden erachter onder water kon zetten.
Helaas ligt het niet in romantisch wandelgebied. Om hier te komen moet je langs een bedrijventerrein, en op de achtergrond in de foto zie je de snelweg bij Rheden.
Maar toch, als je de goede kant opkijkt… ik houd van dit open waterland. Dat achter me verkeer raasde en rechts van me een bedrijventerrein begint waar ik langs moest lopen, ben ik nu alweer vergeten. Je ziet links langs het pad (verboden toegang) de twee torentjes van het oude sluisje.
