De Rijnspoorweg loopt tussen Ede en Arnhem door heuvelland. Soms ligt de spoorweg diep in een ravijn, soms torent hij hoog boven de weg uit. In werkelijkheid gaat de spoorweg rechtdoor en golft het land dus ook de weg op en neer. Bij de kruisingen tussen de spoorweg en wegen zijn tunnels of bruggen gemaakt. Maar hoe zit dat met de beekdalen en droge dalen? Daar zijn natuurlijk onderdoorgangen gemaakt, en die ga ik vandaag bekijken. Ik begin in Arnhem en fiets langs de spoorweg naar het westen.
Mariëndaal
Bij Mariëndaal ligt ten eerste de grote tunnel voor fietsers – ooh wat was de landgoedeigenaar boos toen hij zich realiseerde hoe zijn uitzicht werd vernaggeld – en daarnaast de heul voor de Slijpbeek. Deze:
Dreijen
Deze heul ligt goed verstopt, althans aan de zuidkant – waar ik fiets – , achter Japanse duizendknoop en andere struiken. Maar aan de noordkant is hij goed te zien. Ik neem aan dat hij als faunapassage gebruikt wordt.
Januari 2023 is de begroeiing weg en vinden we eindelijk de ingang aan de zuidkant.
Een mooi moment voor een filmpje.
Merckendal
Verder fietsend langs het spoor naar het westen daal ik snel weer af. Dit is het grote Merckendal, maar de heul is verdwenen. Bij de aanleg van de spoorweg is hij wel gemaakt, maar bij een verbreding is hij blijkbaar niet meegenomen. Dat kan alleen maar betekenen dat Rijkswaterstaat hier helemaal nooit meer water verwacht. Zou het originele stuk er nog wel liggen?
In de winter kunnen we onvindbare dingen ineens wel vinden. Zowel aan de noordkant als aan de zuidkant vinden we de ingang. Aan weerszijden vinden we ook gaspaaltjes; we vermoeden dat de gasleiding er doorheen is getrokken.
Ingang noordkant:
Uitgang zuidkant:
Papendal
Ik fiets verder naar het westen, ga de A50 onderdoor en kom bij het fietstunneltje in het Papendal. Deze grote heul ligt in een droogdal. Die dus meestal droog stond en zo nu en dan vol stroomde. Gewoonlijk kon je er prima met je schapen doorheen. Ik geloof dus direct dat vanaf het begin de heul is gebruikt door voetgangers en herders. Maar ik denk niet dat Rijkswaterstaat geld steekt in een schapentunnel terwijl een paar honderd meter naar het westen de spoorweg op het maaiveld ligt. Niks ergers dan ondermijning van een dam door water. Wegenbouwers en spoorwegenbouwers wilden dat koste wat het kost voorkomen.
Heeft iemand in de tunnel bij Wolfheze wel eens zijn hoofd gestoten?
Renkums Beekdal
Ik fiets verder naar het westen. Een heel stuk fiets ik op dezelfde hoogte als de spoorweg, maar daarna daal ik weer af terwijl het spoor steeds hoger wordt. Op het diepste punt in het Renkums Beekdal ligt weer een heul, maar dat is raar: daar heb ik geen foto van. Terwijl ik er een keer doorheen gekropen ben. Deze is de kleinste van de vier en beslist niet om doorheen te kruipen.
In het archief kan ik geen ontwerp van deze heulen onder de spoorlijn vinden, maar wel van de heulen die gemaakt zijn in de waterwegen onder de Amsterdamseweg door, zoals deze twee in het Merkendal en Papendal. De ontwerpen zijn gemaakt door Rijkswaterstaat. Ze zijn van 1820-1828.
In het Papendal onder de Amsterdamseweg
Deze heulen liggen er nog maar functioneel lijken ze niet. Die in het Papendal ziet er nu zo uit:
Maar aan de andere kant van de Amsterdamseweg zie ik geen ingang. Als je de bodem van deze heul vrij zou maken, zou je er doorheen kunnen fietsen. Hoewel: waarschijnlijk houdt hij halverwege op en is bij de verbreding van de weg de heul niet doorgetrokken. Dat zou wel leuk geweest zijn; dan kun je een unieke fietsroute uitzetten. Helm op!
Hoe groot deze heul oorspronkelijk was, kun je natuurlijk zien op het ontwerp. De maatvoering staat erbij: 5 palmen op den duim. ??? Hij lijkt op het ontwerp meer breed dan hoog, niet echt veel dieper dan op de foto dus. Nee, dat wordt geen fietstunnel, meer een rodelbaan. Een rodelbaan in het Papendal.
Hier het vooraanzicht waarmee de metselaar aan de slag kon. Zoals je ziet, was het vooral stevig. Maar ik vind baksteenwerk supermooi.
Maar op deze tekening lijkt hij best hoog genoeg: toen ik ervoor stond leek hij toch wel zo’n 1,5 meter breed. Dan is hij 2 meter hoog. Prima fietstunnel dus.
Meer over het Papendal en de andere dalen in deze omgeving.
De tunnel in Wolfheze ligt op het laagste punt in het dal, dus is inderdaad om bij overvloedige regenval het water weg te laten stromen lijkt mij. Op het informatiebord staat dit ook:
Dit is de grootste duiker in de spoorlijn Utrecht-Arnhem op dit tracé, oorspronkelijk bedoeld voor de afvoer van hemelwater. Bewoners uit de omgeving schuilden er in september 1944 voor het oorlogsgeweld. Op 19 september werd deze tunnel gebruikt door Britse en Poolse troepen.Via deze verbinding met het terrein ten zuiden van de spoorlijn bereikten zij met voertuigen (jeeps) en kanonnen hun kameraden in de Wolfhezer- en Bilderbergbossen.
Helemaal eens.