Rond 1722 kocht het rijke echtpaar Torck van Hoorn van Rozendael de twee grote landbouwenclaves in het Reemsterveld om hun bezit compleet te maken. De andere was Reemst. Wat moeten ze trots geweest zijn toen hun bezit compleet was. Ze lieten door Bernard Elshoff mooie kaarten maken om aan de muur te hangen of toe te voegen aan hun schitterende kaartboek waarin al hun bezittingen in staan, en dus ook die in Reemst.
Meer over de kaartenserie van Elshoff van Reemst.
Bekijk ons boek Over de Vossenweg, lopen van Heelsum naar Otterlos door ruimte en tijd. Hierin beschrijven we een prachtige wandelroute met bijna 100% zandweggarantie tussen Heelsum en Otterlo. Met aandacht voor landschap, natuur en cultuurhistorie.
Mossel ligt net als de andere twee landbouwenclaves op de Stuwwal van Reemst, maar dan aan de andere kant in het bovenstroomse gebied van de Gelderse Vallei bij Otterlo. De naam heeft te maken met Moeras-hel, waarbij hel een plaats aanduidt (en dus niet perse een slechte plek). Volgens ons heeft de verwijzing te maken met het Lage Veld ten oosten van Mossel. Volgens mij hebben grote zandverstuivingen het dal van de Valkse Beek overstoven, waardoor de bovenloop werd afgesloten.
De kaart lijkt uiterst nauwkeurig getekend, en ik ben benieuwd in hoeverre de percelen, gebouwen en andere details nog zijn terug te vinden. Eerst maar eens topotijdreis. Op de kaart van 1878 zie ik alles terug, 156 jaar na de kaart van Elshoff. NB: het noorden is bij Elshoff linksboven, op alle volgende kaarten recht naar boven.
De drie gebouwen in het centrum en de schaapskooi aan de noordkant. Daartussen het grote veld, dat in drie stukken is verdeeld: in 1722 met dunne lijnen maar in 1878 door houtwallen. Aan de zuidwestkant het grote veld, het L-vormige deel daarvan is in 1878 niet meer in gebruik. Dan de drie kleine velden bij de huizen, waarvan er eentje in 1878 niet in gebruik is. Bijzonder jammer dat Elshoff geen wegen tekent.
Op de kaart van 2019 is het wat minder gemakkelijk te herkennen: velden zijn samengevoegd en gesplitst. Er is een grote schuur bijgekomen en de schaapskooi is verdwenen.
Dan op het AHN. Hier zie je de wallen nog prachtig liggen. Ik zoom wat verder in zodat je alleen het centrale deel rond de huizen ziet. Bovenaan ligt het vijfhoekige perceel F. Dat ligt nu onzichtbaar in het bos links van het fietspad. Daaronder de halve cirkel of afgeronde rechthoek van perceel E: dat is het weiland achter de beuken aan je linkerhand als je het wildrooster bent gepasseerd. Het L-vormige perceel rechts is wat breder geworden, maar de vorm ligt er nog net zo. Elshoff tekent tussen de drie gebouwen een hooimijt; op die plek ligt nu een waterkolk. Tegen het hekje daarvan zet je nu weleens je fiets als het rek vol is. Elshoff heeft toch niet zo gedetailleerd getekend denk ik, ik kan me niet voorstellen dat die waterkolk er toen niet al was.
Tenslotte kijk ik op de online kadasterkaart. De meeste percelen zijn samengevoegd. De vier gebouwen staan op twee percelen, van elkaar gescheiden door een weg. Maar vooral zie ik dat de weg van Mossel naar Ginkel links onderin, die al een eeuw niet meer bestaat, nog altijd een eigen zeer langwerpig kadastraal perceel is. Dat vind ik nou humor.
Mossel is altijd een minidorp gebleven. Zo te zien waren het twee woonhuizen met twee of drie gezinnen in totaal. Zou dat leuk zijn, of let je dan te veel op elkaar? Nu is het een theehuis, een boerderij die je kunt huren voor 28 personen en een trekkershut.
Dit is heel interessant om de geschiedenis van een gebied terug te volgen op oude kaarten. Verbazend hoeveel sporen er dan nog te zien zijn.
Absoluut waar, sinds het AHN vrij toegankelijk is, gaat er helemaal een wereld open.