Ik ben dol op stuwen en op dit blog staan daar dan ook heel wat foto’s van. Een stuw regelt dat het water bovenstrooms op een bepaalde hoogte blijft. Er moeten er in Nederland duizenden liggen, van kleintjes tot reuzen zoals die van Driel.
Sorry dat ik stoor. Rechts op deze site staat een doneerknop. Met 3 euro kun je deze site steunen. Voor een kop koffie onderweg voor Geert en mij. Hoeft niet, mag wel.
Je kunt in Nederland niet wandelen of fietsen zonder langs stuwtjes te komen. Ja in park De Hoge Veluwe, maar zodra er een beek in zicht komt, regelt het Waterschap de waterstand door middel van een stuwtje.
De meest simpele is niet moeilijk te maken. Ook een bever kan het werk doen. Iedereen heeft het wel eens gedaan: met stenen of zand een dammetje maken in een beekje of op het strand en dan kijken hoe het water bovenstrooms wordt tegengehouden. Een bever maakt zo’n stuw met takken en boomstammen. Dat is wel knap natuurlijk, want dat doet hij met zijn tanden en poten. Ik heb het gevoel dat het volgende stuwtje toch mensenwerk is.
Schotbalkstuw
De eenvoudigste stuw is een schotbalkstuw. De simpelste is een balk (of muurtje, een paar stenen, een boomstam, een skippybal) in de sloot: het bovenstroomse peil kan niet onder de balk komen. Soms is de opening voor het water driehoekig: dan kun je precies meten hoeveel water er door komt. De simpelste zijn vaste stuwen: je kunt niet zomaar even de waterstand verhogen.
Op het strand leren kinderen die kunst. Ook dat je het stuwtje links en rechts breed genoeg moet maken, anders loopt het water er langs: achterloopsheid. En dat er water onderdoor loopt: onderloopsheid.
Er zijn ook schotbalkstuwen die je wel kunt aanpassen. Vroeger werden er balken boven op elkaar gelegd in een sponning: je kon eenvoudig balken toevoegen of weghalen. Naast de stuw was dan een schuur waar die balken werden opgeslagen. Bij oude sluizen of gemalen, vaak monumenten, zie je de schotbalksponningen. Bij het volgende mini-schotbalkstuwtje (een meter breed) zie je deze sponning zitten. Dit stuwtje ligt aan de Fonteinallee in Doorwerth.
Kantelstuw
Ik kom in de Vallei veel kantelstuwen tegen: het lijkt de bak van een bulldozer. Door te kantelen verstel je de waterstand bovenstrooms. In 2018 was het zo droog dat je de bakken goed kon bekijken!
Het mechaniek is eenvoudig: een tandrad en op de klep een soort fietsketting. Soms beweegt de hele klep en zit het tandrad onzichtbaar bovenaan. Soms bewegen de zijkanten niet mee en beweegt alleen de plaat met een klein tandrad op de fietsketting.
Klepstuw
Waar meer water verwerkt moet worden zie je vaak een klepstuw. Die is herkenbaar zonder van de fiets af te stappen doordat er twee metalen staven omhoog steken. Als ik naast zo’n stuw koffie zit te drinken, hoor ik soms ineens geratel en gaat de klep een paar cm omhoog of omlaag. En inderdaad: zo’n mooie stuw is een heerlijke rustplek tijdens een fietstocht.
Ook hierbij is het mechaniek eenvoudig: een staaf met holtes waarin een pin valt. Let er onderweg eens op en geniet ervan. Het zijn vaak rustige plekjes. Altijd aan het water natuurlijk. Altijd een eindje van de weg af. Even uitrusten met het geluid van een waterval naast je. Vaak zelfs met een trap ernaartoe.
