Leede en de Marsch in 1554

Dit is een eenvoudige schetskaart van de Leede en de Mars uit 1554. De Marspolder ligt in de Betuwe tegen de Rijn aan ten zuiden van Rhenen. Ten zuiden daarvan liggen voormalige waarden Leede en Oudewaard die eens langs de Oude Rijn lagen, maar toen de Rijn de meander afsneed ineens ver van het water kwamen te liggen. Dat is een ander verhaal.

Op deze kaart alleen het meest westelijke deel. Ik zie links op de afbeelding tekst van de pagina ernaast, dus de kaart hoort bij een stuk (GA 0124 4930 no 15) Dat wil ik best gaan lezen, maar ik heb zoveel plannen zo weinig tijd! Dus nu alleen de kaart en de tekst, misschien word ik dan wel nieuwsgierig naar het hele stuk.

De kaart is anoniem en 22 bij 31 cm groot. Eerst oriënteren. Het noorden is boven. Ik zie een vierkant veld en een T-kruising. Er is vrij veel tekst, maar eerst de kaart zelf. In het vierkant staat: Hierst binnen leecht die heertlickheijt van den Audenwerdt, mit dat huijs t Heet Leede. Ten noorden van dit veld staat Die Marsch en noerdt. In het oosten staat Oest en Den Amtschen bomgart. In het zuiden Zuijt en Den Alden Rijnh. Dit is nu nijet dan eenen graeff. Dus ten zuiden van dit stuk land ligt de Oude Rijn, nu, 470 jaar later een prachtig fietspad over de oude Rijndijk. In het westen staat West en Die Schellenbrutchschdwerdt of zoiets, want dat lijkt me wel een heel ingewikkelde spelling.

Dan de wegen ten zuiden van dit stuk land. Ik ben nu wel confuus, want als ik net de Oude Rijn ben overgestoken, zit ik nu dus ten zuiden van de Oude Rijndijk, en daar geloof ik niets van. Iets klopt er niet en ik puzzel verder.

De twee wegen omsluiten Den Eckschenweerdt met in het oosten Den Oerdt. Dat betekent een hoek, zoals de Noordberg eigenlijk den Oordberg heette. Ik ga net zo als net het kringetje rond: in het noorden van de Ecksenwerdt staat noerdt en dan ben ik dus weer aan Den Alden Rijnh. In het oosten staat Oest en op de weg of dijk staat Dit is nu den nijen Alden Rijn. Hee, dit is natuurlijk de Oude Rijn zoals wij die nu kennen, met het fietspad op de dijk. Dan is die andere Alden Rijnh een nog oudere strang die nu in de polder ligt. Aan de overkant van deze nijen Alden Rijn lees ik Die Kerck tot Kesteren. In het westen lees ik Hiert binnen licht Daert …. den Tusschenwerdt … Den Oerdt. Eronder staat: Ende nu xxwoemeester opten Oerdt Steven Hermanssen und opten Eckschenwerdt Jan van Wijck xx.

Dan staan er nog twee langere stukken tekst, maar ik ga eerst het stuk dat erbij hoort lezen. Wordt vervolgd. Het proces vind ik terug in het Gelders Archief 0124, het Archief van het Hof van Gelre procesdossier 4930-15 scan 423 – 487.

[mee bezig]

Hier komt een transcriptie voor abonnees van 64 paginas procestekst (mee bezig).