In de 17de eeuw wordt het Binnenveld een moeras zonder uitgang. De Rijn komt steeds hoger in zijn bedding te liggen, en de Kromme Eem en Davidsgrift kunnen daar vrijwel nooit meer op lossen. De logische uitgang is voortaan naar het noordwesten maar daar had Utrecht rond 1653 de Slaperdijk gelegd zonder heulen erin, dus die uitgang was afgesloten. Het water kan geen kant meer op en blijft staan rond Veenendaal.
In mijn boek 'Water in het Binnenveld' beschrijf ik de geschiedenis van het waterbeheer in het Binnenveld, het gebied tussen Veenendaal, Ede, Rhenen en Wageningen. Bekijk dit boek bij bol.com.
Rond 1670 besluit Utrecht de Grebbesluis op te knappen zodat het water van het Binnenveld toch weer naar het zuiden weg kan. Wageningen en Bennekom betalen hieraan mee, maar Ede, Veldhuizen, Maanen en Doesburgh niet. Daarop sluit Utrecht de uitgang van de Gelderse Wetering op de Grift af bij de Hornskolk. De Gelderse Wetering was de grote afvoersloot van Ede, Veldhuizen, Maanen en Doesburgh die bij de Hornskolk (waar nu de uitkijktoren staat in de Binnenveldse Hooilanden) op de Davidsgrift uitkwam. Zie dit kaartje van Nicolaes van Geelkercken uit 1655: je ziet de Gelderse Wetering onder het midden van rechts naar linksboven en uitkomen in de Grift.
Meer over deze kaart.
Het afsluiten was vooral vervelend voor de polders van Wageningen en Bennekom, want het water van Ede, Veldhuizen, Maanen en Doesburgh stroomt gewoon door natuurlijk en stagneert op die polders. Daarom stond het polderdistrict toe dat Maanen en Veldhuizen een nieuwe afwateringssloot zouden graven. In 1671 wordt hierover een Akte van overeenkomst gesloten. Premium abonnees vinden die onderaan dit stuk.
De nieuwe sloot wordt nu, 350 jaar later nog altijd de Nieuwe Wetering genoemd. Sindsdien is de Eem buiten gebruik en geleidelijk verdwenen. Het oostwest deel van deze sloot is deel van het natuurgebied De Groene Grens, mooi!
Chivongen
In deze akte staat ook dat de boeren wel mochten schouwen en chivongen op de Eem zoals altijd gebruikelijk was. Chivongen op den Eem? Ik lees hierin dat boeren met sivons hun land leegpompten op de Eem. Of juist andersom, lieten ze met sivons Eemwater in om hun hooilanden te bevloeien? Intrigerend verhaal.
Meer van dit soort verhalen?
Dit en veel meer verhalen staan in mijn boek Water in het Binnenveld.
Premium abonnees zien hier de akte uit 1671
Voordelen voor premium abonnees:
- transcripties van teksten op kaarten;
- pdf’s van onze in eigen beheer uitgegeven boeken;
- pdf’s van onze gepubliceerde artikelen;
- bij veel blogstukken transcripties van archiefstukken;
- de serie Zandbanken in de Rijn (2022);
- de serie het Merckendal (2023);
- doorlezen bij de serie Anno (2024).
Zeker boeiend en weer wat geleerd. Wellicht vind jij zelf de uitgave Monsters van Rijnland, Acht eeuwen droge voeten en schoon water, over het Hoogheemraadschap van Rijnland interessant. Ze waren er in het westen inderdaad vroeg bij. De monding van de Oude Rijn bij Katwijk raakte namelijk verstopt en toen werd het achterland steeds drassiger. Zo begon het ongeveer.
interessant! Eens kijken in de bieb of ik dat boek daar kan aanvragen. Dank!