Een opvallend fenomeen in bossen zijn rabatten. Rabatten zien eruit als aspergeruggen maar dan wat groter. Hier een AHN-uitsnede met rabattenbossen in Ampsen bij Lochem. Doorklikken op de afbeeldingen levert een grote afbeelding op; als het goed is geldt dit inmiddels voor alle plaatjes op dit blog.
Rabatten zijn dus greppels en ruggen. De ruggen zijn gemaakt met grond uit de greppels; op de ruggen kunnen boomsoorten geplant worden zoals populier, naaldhout en eik. Maar in Ampsen zag ik prachtige rabatten met twee en drie rijen beuken erop. Maar daar heb ik helaas geen foto van gemaakt.
Het leuke van de rabattenbossen bij Ampsen is voor mij, Veluwenaar, dat de greppels ook echt vol water staan:
Dat is op de Veluwe meestal niet het geval. Daar ligt de greppel vol blad en zie je als bosbouwleek (ik) dus niet waarom je al dat werk zou verzetten.
Rabattenbossen liggen vaak in oude landgoederen. Dat is logisch. Ten eerste liggen landgoederen vaak in de natste delen van het land die niet voor landbouw geschikt waren. Daar lag wild land, wat de omwonenden natuurlijk best gebruikten voor van alles en nog wat, begroeid met wild bos, maar het was geen dure landbouwgrond. Die gebieden werden in Midden en Oost-Nederland veelal ontwikkeld tot landgoed. Of je nou wandelt in Twickel bij Delden, Westerflier bij Diepenheim, Ampsen bij Lochem, Hackfort bij Vorden: de landgoederen liggen allemaal op de natste gronden in de omgeving. Daar kon men jagen in de natte wilde bossen. Nu, mei, is het daar prachtig: speenkruid, boshyacinth, bosanemoon, lenteklokje, kievietsbloem: stinzenflora voor natte bosgrond onder loofboom waar het blad nog niet aan zit.
De rabattenbossen liggen dus in dit soort landgoederen. Al sinds de 18de eeuw worden ze beschreven. Hier nog wat AHN-uitsnedes van andere landgoederen met rabatten. Alle uitsnedes zijn op dezelfde schaal. Deze is Kranengoor, het oudste beschreven rabattenbos van Nederland.
Ook ligt bovenop de Lonnekerberg een gigagroot rabattenbos, het is een en al rabat daar. Als kind dacht ik eigenlijk dat bossen altijd op rabatten lagen, want dit was het bos van mijn jeugd.
Soms gingen we wandelen in het Haagsebos, tussen Lonneker en Losser. En ook dat is een en al rabat:
In Wageningen hebben we ook een rabattenbos, het Dassenbos. De gemeenteraad heeft vorige week besloten om daar een gemeentelijk monument van te maken. Niet vanwege de dassen daar, want die zijn er niet, maar vanwege de rabatten. En terecht want dit ligt wel echt bedreigd. Hier een uitsnede weer op dezelfde schaal als alle vorige:
Ik vind het bijna humor.
boektoptip: Het verborgen leven van bomen
Meer over rabatten, met verwijzing naar 2 PDFs, vind je hier: http://www.cascade1987.nl/rabattenbossen-in-de-graafschap-en-in-vlaanderen/
Dank voor de link!
Iets ten zuiden van Nol in ‘t Bos (Wageningen) is ook een perceel met rabatten….
Ja klopt, in het ONO. Iemand anders meldde dat ze op zo’n droge plek misschien werden aangelegd om meer vruchtbare grond te verkrijgen.
Rabatten bovenop een bult. Niks hoog en droog. Overigens zijn ze op de Lonnekerberg nu aan het vernatten geslagen, een paar weken terug trof ik nieuw aangelegde beeklopen aan. Er is ook wat rabat en greppel dichtgegooid.
Rabatten ken ik dus niet zo van het Oost-Nederlands Plateau. Nou liggen daar ook geen enorme bospercelen op. Maar het Kerkloo bij Eibergen en het Kloosterbos bij Aalten hebben rabatten. Beide stukken bos liggen op de rand van het tunneldal door de Achterhoek.
En ook aardig dat je dus aan de rabatten kan zien dat de Lonnekerberg heel anders is dan de es bij de Roosker (dat is de Linderes?). Die oude landbouwgrond ligt hoger maar heeft dus een betere ondergrond voor akkerbouw dan de Lonnekerberg, die veel te slecht afwaterde. En ik vind het dus nog steeds apart dat de Lonnekerberg niet het hoogste punt is in de gemeente Enschede maar wel het enige punt met een -berg toponym (niet waar, er is ook nog een Vretberg bij Usselo, en waar die het toponym aan heeft te danken is me helemaal onduidelijk).
Waarom zouden op de Lonnekerberg rabatten liggen? Zou de afwatering het probleem geweest zijn? Niks hoog en droog, ik weet het, wel hoog, maar nat. Mar niet zo nat dat de greppels vol water staan.
De top van de Sallandse Heuvelrug heet Koningsbelt. En de top van de Veluwe is signaal Imbosch ten noordoosten van de Zijpenberg.