Lopen door het Papendal

Sportcentrum Papendal is genoemd naar een droogdal en dat wil ik aflopen. Het dal begint op het Deelenseveld en mondt bij Wolfheze in het Heelsums Beekdal.

De wandeling is onhandig want een deel ligt in het Park de Hoge Veluwe. Dus ik plak fietstochten en wandelingen aan elkaar om tot deze virtuele wandeling te komen waarmee je het dal van bron tot monding volgt.

Het Papendal is na het Merkendal (Heelsums Beekdal) en het Renkums Beekdal het grootste droogdal in de regio. Het is ongeveer 10 km lang, maar de hele wandeling van bushalte tot bushalte, de 6 km omweg meegerekend omdat de ingang Schaarsbergen nou eenmaal 3 km verderop ligt, is wel 30 km. Je kunt hem in tweeën hakken door na de eerste helft de bus naar Arnhem te pakken bij de uitgang van het park bij Schaarsbergen. De tweede helft begin je dan in Oud-Reemst.

Meer over de droogdalen op de sandr van Wolfheze.

Dit is het dal op het AHN. Op de inzet zie je het hoogteprofiel van het dal vanaf de Eikenhoutbergen ten zuiden van het Deelenseveld tot aan hotel Wolfheze. Het rode kruisje is mijn begin. De hoge punten in het profiel zijn dammen waar wegen kruisen.

De wandeling door het Papendal

Eigenlijk moet ik per parachute naar het beginpunt, maar een goed alternatief is om te beginnen in Hoenderlo bij de ingang van Park de Hoge Veluwe en vandaar naar het Deelenseveld te lopen. Ik houd in het begin rood-wit aan. Wow, wat is dit toch mooi. Hier een mooi filmpje:

Hier mijn eigen filmpje op het beginpunt.

Ten zuiden van het uitgestrekte Braamveldje (ik kan dit echt niet beter uitleggen, je kunt zelf op de wandelkaart van het park kijken) ga ik van de route af (nee niet van het pad af, dit mag gewoon) en loop naar het oosten naar de Eikehoutbergen. Hier ligt een laagte en die beschouw ik als hoogste kom van het Papendal. Het is goed mogelijk dat het vroeger noordelijker begon en dat stuifzand het bovenste deel heeft afgesneden.

Vanaf deze kom volg ik zo goed en slecht als dat kan (slecht) het laagste punt van het dal naar beneden. Ik wil op de paadjes blijven en na elke omweg keer ik weer zo mogelijk naar het diepste punt van het dal.

Het fietspad kruist het dal op een dammetje; hier lag ook in de 17de eeuw een dammetje, zie volgende kaart. Ik weet niet waar precies, maar hier ergens. Op het volgende detail is het het hoogste dameke.

Ook kruiste hier ergens de Kroatenpas het dal. Deze pas staat op bovenstaande kaart, je kunt nog net ten pas lezen. Omdat het Kroatenpas heet, denken veel mensen dat het de plek is van een doortocht van een leger (waarin veel Kroaten). Ik vind dat ongeloofwaardig: dat leger is dan 50 jaar daarvoor hier over de heide getrokken, en daarvan zou de 50 jaar na dato nog sporen kunnen terugvinden zodanig dat het op een kaart als brede baan gezet wordt? Volgens mij is het de ravage na een zware storm; daarvan hebben we de laatste jaren ook meerdere voorbeelden beleefd, en daarvan kun je nog zeker sporen vinden zoals uitgetrokken en afgebroken bomen.

In het dal staan nogal wat oude grenspalen.

Ik kom bij de Vredepol die op de wandelkaart van het park staat. Hij staat onderin het dal, maar het dal is hier nauwelijks te zien.

Vanaf hier naar het zuiden was het Papendal de grens tussen Reemst en Arnhem. Er staat nog altijd een rij palen, en ik zoek ze allemaal op. Daarom loop ik even 400 meter verder naar het oosten waar op de hoek met Vliegveld Deelen, net achter het hek, de eerste grenspaal staat. Gesnapt. Op bovenstaand detail staat hij helemaal rechts, en wordt Nijuwen pol genoemd.

Bij de Vredepol lag in de 17de eeuw ook een dam, zie bovenstaand detail bij de Vreepol. Pol nieu geslecht anno 1629. Dam anno 1646 wedderom opgericht. De asfaltweg kruist even zuidelijk na een hoek naar links het dal en ligt op een dam. Hebbes, denk ik dus.

Ik loop virtueel verder over de bodem van het dal, in werkelijkheid loopt/fiets ik keurig over de paden die het dal een beetje volgen. Ik kom op een ‘horn’ waar (dat woord heb ik zelf bedacht en gebruik ik tot ik iets beters vind) waar twee droogdalen samenkomen. In werkelijkheid is het niet zo indrukwekkend, maar ik wil altijd even net als Kate Blanchett op de punt van de Titanic staan met mijn armen uitgespreid. Ik sta daar, kijk naar het zuiden. Mijn linkerarm wijst naar het Lange Del, mijn rechter naar het Papendal. Ook hier lag een dameke, net beneden dit samenstroompunt natuurlijk.

Ik loop verder naar beneden en kom bij de Braspol.

Verder zuidelijk kruist het dijklichaam van het bommenlijntje ons Papendal. Mooi hoor. Ik loopt verder naar het zuiden over de dijk van dit bommenlijntje; links van mij het Aalderinksveld met aan de westkant het Papendal. Rechts zie ik het grote Reemsterveld met in de verte de hoge beuken van Reemst. Ik loop verder, het Aalderinksveld stopt, een stukje bos en dan een weitje. Hier staat op de hoek een naamloze pol, een middenpol tussen twee pollen met namen in: prachtig ding naast een voormalige akker van familie Aalderink. Bij de paal ga ik linksaf, houd het weitje dus aan mijn rechterhand, want ik ben absoluut niet meer op het diepste punt van het Papendal en daar wil ik wel zijn. Voorbij het akkertje ligt een wal en daarlangs een pad op het diepste punt. Ook hier ligt een ‘horn’ en wel waar het Everwijnsdel in het Papendel stroomt.

Ik ga verder naar het zuiden en loop weer ongeveer over het diepste punt door het Papendal.

En nu komt het: zoekwerk. Ik zoek de Koningsweg die hier ergens moet kruisen.

Op de voormalige omgeploegde akker en bij het dijklichaam van de spoorweg zie je daar natuurlijk niets van, en ook in het bos is er niets van te zien. Maar op de heide tussen het pad en het bos in het oosten wel degelijk. Verder oostelijk ligt zelfs een kruispunt van de twee Koningswegen: die van Dieren naar Ginkel, en die van Het Loo naar Wolfheze. Op deze foto’s sta ik daar precies op.

Ik loop verder naar het zuiden, richting het geruis van auto’s en stuit op het hek van het park en nee daar kan zelfs ik niet overheen (eigenlijk wel, maar als ik halverwege blijf hangen op mijn 61ste is dat ook zo raar). Dus ik moet 6 kilometer om lopen via de uitgang bij Schaarsbergen en dan sta ik een meter van waar ik twee uur geleden was. Vandaar dat dit een virtuele wandeling is: ik heb beide stukken wel degelijk gelopen en gefietst, meerdere keren, maar niet op een dag! Maar goed, dit is een landschapsblog, geen wandelblog, en ik volg het Papendal verder vanaf het hek van het park De Hoge Veluwe naar het zuiden.

Aan de zuidkant van de nieuwe Harderwijkerweg loopt het dal over de natuurbegraafplaats. We doen het weer even virtueel, want hier is geen ingang dus in het echt loop ik vreselijk om. Ook op de begraafplaats staat, vlakbij de schuur, een grenspaal: Goossens pol.

Ik volg het dal verder naar het zuiden over de begraafplaats, over het dijklichaam van het voormalige bommenlijntje. Het Papendal ligt op deze selfie achter me en is eigenlijk best diep.

Bij de voormalige Harderwijkerweg stuit ik weer op het hek van de begraafplaats; nu wil ik eruit. Eerlijk gezegd ben ik er hier wel overheen geklommen en er was ook een soort van mogelijkheid. Rond de kruising tussen voormalige spoorweg en voormalige hoofdweg liggen vier stevige gemetselde duikers die het imaginaire vele water aan weerszijden van de voormalige spoorweg onder de vroegere hoofdweg door leiden.

Sorry dat ik stoor. Rechts op deze site staat een doneerknop. Met 3 euro kun je deze site steunen. Voor een kop koffie onderweg voor Geert en mij. Hoeft niet, mag wel.

Ik loop verder naar het zuiden over het brede pad dat de bodem van het dal volgt. Hier reden dus die treinen over. De grens met de palen en de beukenrijen ligt meer oostelijk en hoewel ik daar uiteraard even heb gekeken, hoort dat niet bij dit verhaal.

Dan kom ik bij de tunnel onder de A12 door. Deze ligt ook op de bodem van het dal, dat scheelt grondwerk. Het weglichaam van de A12 en deze tunnel is door de Duitsers aangelegd. Door de tunnel reed de trein van Wolfheze naar vliegveld Deelen, het centrum van de Duitse luchtafweer voor heel NW Europa. Het bommenlijntje dus, op de bodem van ons Papendal.

Dan kom ik bij het ANWB station Planken Wambuis in het driehoekig stukje land tussen drie snelwegen. Hier kun je prachtig door de bossen lopen, hoogstens hoor je altijd auto’s, waar de wind ook vandaan komt. De asfaltweg (bommenlijntje) volgt ongeveer het Papendal maar die laatst komt een 30 meter oostelijk van het kruispunt uit op de Amsterdamseweg. Hier staat weer een grenspaal Dan de Biessenpol. Dit is de ZO hoek van het oude Reemst. De paal staat laag, onzichtbaar verscholen diep in het dal, en is bovendien afgebroken. Shame shame. Helemaal ellendig is dat in de boom links op de foto een anderhalf meter lang eikenprocessierupsennest hangt. De volgende foto maak ik met gevaar voor eigen leven, en hij is niet eens mooi.

Maar dan een verrassing. Ik steek de Amsterdamse weg over en zoek de grens op. Daar zie ik zowaar weer een grenspaal. Zou het, zouden ze bij een verbreding van de Amsterdamseweg de oude grenspaal aan weerszijden van de weg hebben gezet? nee, ik ken dit type paal aan het rechthoekje waarin met vier flinke bouten wapenplaatjes van de gemeente Arnhem vast zaten. Deze palen staan bij meerdere uitvalswegen maar ik ken er geen enkele waar het plaatje nog aanwezig is.

Dan de volgende verrassing: dat bovenstukje staat vlakbij een steile helling en ineens zie ik baksteen. Ik klauter naar beneden en sta bij de zwarte mond van een grote heul onder de Amsterdamseweg. Ik zie alleen zwart en durf er niet in. Zou die heul doorlopen? Aan de andere kant van de weg heb ik niks gezien, maar ik was dan ook afgeleid door een processierupsennest van anderhalve meter lang……

Ik klauter en struin door het bos naar het dichtstbijzijde pad en kom de volgende paal tegen. Tijd voor een hapje en een drankje.

Hier ligt weer een ‘horn’. Ik doe weer of ik Kate Blanchett ben, en wijs met mijn linkerarm het Turfdel in, en met mijn rechterarm het Papendal dat ik al de hele dag aan het volgen ben. De toekomst, het zuidelijke deel van het Papendal, ligt voor me.

Ik ga een hekje door en kom op de heide. Rechts van me ligt een akker, links het Papendal. Het dal van het Papendal is hier een kale grindvlakte met ruig haarmos, buntgras, cladonia korstmos en droogbloem. Ik zoek het hele jaar al naar kraakloof, maar ook hier noppa nada. Grind, rivierterras? Ach nee, we zijn op de Sandr van Schaarsbergen immers. De hele dag al.

In het dal ligt een klein meertje. Niet helemaal puur natuur: aan alle kanten steekt de vijverbekleding uit. De vegetatie stelt ook niks voor: ik zie pitrus, pijpestrootje, waterpeper en nog wat duizendknopen.

Na het heideveld loopt het Papendal, en ik dus ook, met een heul onder de spoorweg door. De heul is 1.65 hoog, denk ik en ik ben 1.71. Op de fiets gaat het gemakkelijker dan lopend. Maar het kan en het mag.

Daarna loopt het Papendal naar de A50. Maar op die plek kan ik er niet onderdoor, en ik zie niet eens een duiker! Ik maak een omweg, loop langs het hek langs de A50. Eerst loop ik een tiental meters boven de weg, maar al snel daalt het pad en komt de A50 hoog boven me te liggen op een dam door het Papendal! Uiteraard ga ik op zoek naar de duiker die het water onder de A12 door leidt, maar indrukwekkend is het niet. Wel is het een zompige plek, met pitrus, waterpeper en een slang. Op de foto zie je een vrachtwagen hoog op de A50 rijden.

Tenslotte kom ik bij de horn waar het dal uitmondt in het Merkendal of Heelsums Beekdal. Daar sta ik weer, en zie de laatste grenspaal onderin het dal naast de tunnel van de Wolfhezerweg.

Beekje lopen dus, maar dan in een droogdal. Leuk!

Het Merckendal is de naam van het grote vanggebied van de Heelsumsebeek. Meer weten hierover? Ik heb een serie van 25 delen over het uitgestrekte wandel- en fietsgebied op de Nederveluwe rond de Zijpenberg, Rozendaalseveld, Terlet, Schaarsbergen, Kempenerberg, Warnsborn, Lichtenbeek, Wolfheze en Heelsum. Over geologie en landschap, bodems en vegetatie, oude kaarten en stukken, wallen en wegen, grenspalen en RD-stenen, sprengen en watervallen. Met name over dingen die je niet in wandelgidsen leest. Met wandelroutes, speurtocht en nog veel meer. Voortaan kijk je anders om je heen. Meer over inschrijven.

Ik kan geen boek vinden over dit droogdal Papendal dat de naam gegeven heeft aan het sportcentrum. Dan maar een kinderboek over het sportcentrum.

Alle afbeeldingen