Ik heb het hier al vaker over een waterkruising gehad, meestal een kruising van een beek of rivier en een kanaal. Daarvan zijn er twee soorten (net als bij wegkruisingen): gelijkvloers of ongelijkvloers. Ongelijkvloerse kruisingen komen heel veel voor. Dan wordt een beek via een sifon onder een kanaal geleid. Als nietwetende bezoeker zie je daar niks van. De Oudebeek of Beekbergerbeek bij Beekbergen wordt onder het Apeldoorns kanaal geleid. Hier een foto: niks indrukwekkends. Dit is de oostkant van het kanaal, benedenstrooms dus. De beek komt hier onder het kanaal uit.
Aan de andere kant had ik geen zin om op de weg te gaan staan. Google Streetview dan maar. Dit is de westkant, bovenstrooms dus. De beek stroomt hier eerst onder de weg en dan onder het kanaal door. Niks bijzonders dus, geen fietser of automobilist die even gaat kijken.
Dit ziet een automobilist: een groen hekje. Geloof me, Rijkswaterstaat zet nooit voor de leuk een groen hekje neer; daar is altijd wat te zien. Meestal een tunneltje met een fietspad of een beek.
Nou vraag ik me af: hoe maakten ze vroeger zo’n waterkruising? Daar ken ik een bijzonder fraaie foto van. Niet van deze beek maar van de Schipbeek waar in 1930 het Twentekanaal overheen wordt geleid. 1930, dus dat ging met kruiwagen en schop om zoveel mogelijk stadse werklozen aan een baan te helpen.
Ze zijn hier bezig met het aanleggen van de siphon, drie buizen, waarmee de Schipbeek onder het kanaal wordt geleid. Het water gaat eerst naar beneden en dan weer omhoog. Communicerende vaten dus. Mensen wat een werk.
Deze plaat komt uit het boek Twentekanalen. Maar op de webiste van Stichting Heemkunde Markelo zie ik hem ook en wel in een wondermooi document over de Schipbeek, zie hieronder voor de pdf. Het boek over de Twentekanalen is uitverkocht.
Hoe ziet dit er nu uit? Vanuit een luchtballon zo. Het kanaal ligt van links naar rechts, de Schipbeek stroomt van onder naar boven.
De kruising lijkt niks bijzonders en je kunt er geeneens komen. Toch is het wel leuk. Het zijn drie buizen, onderleiders genoemd. Dat lees ik op de site van het waterschap maar dat kun je ook op die oude foto zien. In een van de drie is een trap aangebracht als vispassage. Ik zoom iets verder in want dat wil ik zien.
Ja zeg, ik zie benedenstrooms (bovenaan dus) een smalle aparte loop in de Schipbeek En onderaan, bovenstrooms dus, zie ik dat ook. Hier zwemmen de vissen dus onder het Twentekanaal door naar en van de IJssel.
Dit ziet een automobilist van de Schipbeek vanaf de Lochemseweg, stroomafwaarts. In de verte zal deze waterkruising moeten liggen. Het is mij nooit opgevallen.
Er zijn meer beken die onder het twentekanaal door worden geleid. Volgens mij de Oelerbeek (Rutbeek-Boekelosebeek en later Azeler beek) tussen Delden en Hengelo ook. Geen idee op welke criteria de keuze is gemaakt om een beek te laten afwateren op het Twentekanaal (Hagmolenbeek ja, maar ook Bolksbeek) en om onder door te leiden. De Schipbeek en de Regge zijn zo groot dat ze een eigen waterschap hebben gehad, dus dat belang zou een deel van de keuze kunnen verklaren. De Oelerbeek stroomt over het centrale deel van Twickel en de baron daar zou wel eens een vinger in de pap gehad kunnen hebben. Anders heb je een droge Oelerbeek en een droge Twickelervaart in je achtertuin. Verder zijn er nog de Poelsbeek, de Diepenheimse Molenbeek, en allerlei andere rechter zijstromen van de Regge waar het me even aan parate kennis ontbreekt of die ondergeleid worden of gewoon afwateren.
Het Twentekanaal heeft ook gewoon watertoevoer nodig uit de omringende gebieden, omdat het vanaf sluis Eefde ook niet meer uit de IJssel gevoed kan worden (zonder gemaal). Het pand Hengelo-Enschede is zelfs nagenoeg helemaal van een gemaal afhankelijk om het geschutte water weer terug te krijgen in het bovenste pand: de enige toevoer op het kanaal daar die ik ken is de Usselerstroom. Die overigens gevoed wordt met een deel water uit de Hegebeek, de bovenloop van de Rutbeek en de Hagmolenbeek.
Dank voor deze aanvulling. In dit stukje ging het me meer om de techniek van het maken van zo’n waterkruising, vandaar de foto van het werk in 1930. Ik zie aan de reacties dat het zinvol is ook in te gaan op het idee achter die waterkruisingen daar. net als jij weet ik dat niet. Wel weet ik dat het kanaal ontworpen is vanuit de gedachte dat het geschikt moet zijn voor de scheepvaart maar tegelijkertijd ook een afwateringsfunctie heeft. Het Apeldoorns Kanaal heeft die functie niet bijvoorbeeld. Veel kanalen liggen hoger dan de laagste delen, dan kun je er niet op afwateren. Dat is bij het Twentekanaal principieel anders ontworpen.
Een onderleider of sifon https://nl.wikipedia.org/wiki/Onderleider met veel voorbeelden in NL en B
Wat een leuke tekening bij de link, dat verduidelijkt het direct.
Voorbeeld dicht bij huis. De Binnenveldse Hooilanden, waar bij de inrichting van het natuurgebied een onderdoorgang onder de nieuwe oude Eem (?) is gemaakt voor het afvoerwater van buiten het natuurgebied.
Een brede onderdoorgang over een greppel die soms niet eens water voert. https://www.google.nl/maps/@51.9825404,5.6162913,217m/data=!3m1!1e3?hl=nl
Een syphon is een stankafsluiter. Een waterloop die een andere kruist maakt gebruik van een duiker.
Nee hoor. Mathilde zegt het goed. Alle waterschappen hanteren die term ook gewoon zo. Met een f nu. Dat dan weer wel.
Ha met een f dus, ik zal het aanpassen aan de moderne spelling (die waarschijnlijk 50 jaar oud is). Maar inderdaad, een sifon kan prima als stankafsluiting werken, omdat onderin water blijft staan en luchtjes dus niet van de ene naar de andere kant gaan. Maar het is een slang (buis) in een U-vorm waarbij de poten werken als communicerende vaten.
Waar de Regge bij Goor onder het Twentekanaal door geleid wordt zie je een duidelijke uitleg.
Er zijn ook behoorlijk wat beken die rechtstreeks het kanaal inlopen.
De Hagmolenbeek is een geval apart. Die moet je eigenlijk vervolgen op Topotijdreis.
De Hagmolenbeek verdwijnt bij de Sluis bij Delden in het Twentekanaal en ‘ontspringt’ daarna uit de zijtak Almelo. Daar achter is hij van gekanaliseerd naar ‘natuurlijk’ herlegd om vervolgens on een ook herlegde bedding van de Regge uit te komen.
De Twickelervaart loopt weer gewoon onder de zijtak Almelo door en de Azelerbeek (ze lopen naast elkaar bij de watermolen bij Delden) verdwijnt in de Bornsebeek.
Dank voor deze aanvullingen over de andere beken. Het is super interessant, en mooi dat er bij de Regge informatie wordt gegeven. Dat ontbreekt meestal. Dat beken het Twentekanaal inlopen heeft volgens mij te maken met het idee dat het Twentekanaal weliswaar een scheepvaartkanaal was, maar bij het ontwerpen de afwatering van de omliggende landen als uitgangspunt is genomen.