Renkumse Veld in 1656

De mooiste kaart van Renkum is deze van Jan van Call uit 1656.

Ik vind het net een hand met teveel vingers die in de grond steken. De duim is rechts.

De kaart is 65 *145 cm groot en gemaakt door Jan van Call. Hij was een horlogemaker uit Nijmegen, en staat niet vermeld in het Grote Boek van geadmitteerde landmeters. Hij ondertekent wel met ‘gezworen landmeter’. Hoe dan ook, het is een fantastische kaart die naadloos op een topografische kaart gelegd kan worden, behalve rechtsonder waar zijn papier blijkbaar te kort was.

Wat zien we hier? Het noorden is links. Onderaan stroomt van links naar rechts de Hartensebeek in het Renkums Beekdal. Rechtsboven zie je een deel van de Heelsumsebeek. Waar de rode weg het beekdal oversteekt, doen wij dat nog steeds. Het roze land was toen de Renkumse enk en is nu de bebouwde kom.

Het Rencumsche velt ofte heijde wordt onderaan (in het westen dus) begrensd door de Hartensebeek, in het noorden door een langwerpig duin de Paelberg en bovenaan door de Vossenweg. Zowel over de Paelberg als over de Vossenweg hebben we een boek gepubliceerd, volg de linkjes.

De kaart is gemaakt vanwege het ontginnen van de twee hoekige percelen. Bovenaan tegen de Vossenweg aan ligt een vijfhoekig perceel, dat nu nog steeds er net zo bij ligt als Jonkershoeve. Hier een kaart uit ons boek over de Renkumse Heidevelden. Om de twee kaarten met elkaar te vergelijken, moet je er eentje draaien.

Van Call tekent heel opvallend droogdalen en hij geeft sommige zelfs een naam. Die tussen de ‘duim’ en de ‘vingers’ noemt hij het Maetschedell, nu noemen we dat het Fluitersdal of Fluitermaatsedal dat midden door Renkum loopt. Ook noemt hij het Quaijenoortschedell en het Paelbergschedell. Het Quadenoordsedel ligt bij Quadenoord; de badruimte van de camping staat er middenin. Het Paelbergsedel is deels verdwenen onder de A12 maar op het AHN heel goed herkenbaar. Op de volgende uitsnede is het het diepbruine hoogste duin links van het ecoduct over de A12.

Met deze kaart kun je je uren vermaken. Er staan zandkleppen op waarin bijenkorven staan, kolkjes, sluisjes, de plaats waar de Hartense kapel heeft gestaan, de voormalige kerk van Renkum, papiermolens, het klooster van Renkum, oude wegen en nog veel meer.

Van Call heeft een prachtig handschrift, maar je moet er even aan wennen. Voor wie daarvoor het geduld niet heeft: hieronder voor abonnees de tekst linksboven op de kaart.

De kaart is sinds kort gratis digitaal te bekijken bij het Nationaal Archief. Dus volg de link (als hij niet rechtstreeks naar de kaart leidt: nummer 4108) en geniet ervan.