1552
Op de kaart van de Rijn bij Rhenen uit 1552 ligt in de Rijn een eiland. Zo’n eiland noemt men een middelwaard. Van deze middelwaard zijn meerdere kaarten gemaakt, en dit is de oudste:
Meer over deze kaart.
Ik ga het eiland volgen in de tijd.
1607: het eiland bij Kempinck
Kempinck heeft een handschrift voor gevorderden. Maar goed, ik kom een heel eind, zie transcriptie onderaan (voor abonnees). Het noorden is boven. Bovenin schrijft hij dat dit de Utrechtse (Stifftse) zijde is, en onderaan de Betuwse zijde. Volgens de tekst is deze middelwaard beneden Hoesden ende boven Rhenen gelegen, dus benedenstrooms van Opheusden en bovenstrooms van Rhenen: en dat klopt. Ook schrijft hij dat de noordelijke Rijntak de Rhijnstroom is, en de zuidelijke tak een Stranck van den Rhijn.
Ter oriëntering tekent Kempinck in de kantlijn links en rechts een windmolen en bovenin een hooiberg. Ik teken alles in.
1610
In 1610 zien we de middelwaard terug op een kaart van de Leede en de Mars. De tekenaar is onbekend. Een schitterende kaart, maar het gaat nu alleen om het eilandje tussen de polder en Rhenen, aan de zuidelijke oever van de Rijn.
Meer over deze kaart.
De kaart is op de kop: het noorden is onderaan. Onderaan zien we Rhenen, daarboven de Rijn, en dan het eiland. Hierin staat Den midelweerdt voor Rhenen. De noordelijke loop van de Rijn is veel breder dan de zuidelijker, wat Kempinck drie jaar eerder heel anders tekent.
1662
Dit is de mooiste kaart waarin alle aandacht uitgaat naar de Middelwaard. Op de middelwaard staat inmiddels een huis; het oostelijke deel staat vol vruchtbomen en op het westelijke deel groeien wilgen. Met vier kribben van rijsbos wordt geprobeerd de zuidelijke strang te laten verlanden.
Meer over deze kaart.
In de tekst staat dat het een uitnemend schone en zeer plaizante waard is.
1670
In 1670 maakt Isaac van Geelkercken een 10-meter lange kaart van de Rijn in Gelderland. Hier het stukje met de Middelwaard.
De kaart bespreek ik uitvoerig in de serie Zandbanken in de Rijn.
1778
Het rechterkaartje is onze middelwaard. Nog steeds lig er een strang tussen de middelwaard en de Marsdijk. En er is een perceelscheiding dwars op de waard.
1865
In 1865 zit de Middelwaard vast aan de zuidoever, maar de oude loop van de Rijn is zichtbaar. Ik vermoed dat daar riet groeit. De buitenpolder is veel groter en loopt door tot aan de oude boerderij De Ambtse, maar de middelwaard is het linker deel daarvan waarvan de vorm sinds 1660 niets veranderd is. De perceelscheiding ligt er ook nog, maar het huis is weg.
1951
In 1951 is het nog altijd een buitenpolder met de naam Middelwaard. De brug van Rhenen gaat eroverheen; er ligt nog net een driehoekje middelwaard ten oosten van die weg. Wel wordt nu de hele buitenpolder Middelwaard genoemd die tot voorbij boerderij Ambtse loopt.
2020
En nu? De prachtige middelwaard waar men in 1662 zo enthousiast over was, is afgegraven en industriegebied. Er is vrijwel niks van over behalve aan weerszijden van de brug. Het oostelijke deel, waar je leuk door kunt wandelen, hoort niet bij de oorspronkelijke middelwaard. De volgende keer dat ik op de brug fiets, kijk ik toch anders naar beneden. Vroeger was het daar schoon en zeer plezant.
De foto’s zijn genomen in juli 2021 bij zeer hoog water.
Op de eerste foto sta ik op de zomerdijk (die ligt tussen de middelwaard en de Rijn) op de uiterste oostpunt van de middelwaard en kijk met de stroom mee naar het westen. In de verte de brug bij Rhenen en de kerk erachter. Verder lopen lukt vandaag niet. Een zonnetje zou de foto’s wel goed gedaan hebben.
Deze foto is genomen op de bandijk dichterbij de brug; in de verte de brug en de kerk van Rhenen.
De volgende foto is genomen vanaf de uiterste westpunt van de middelwaard naar het oosten. Dit is een grote waterplas met bedrijven er langs.
De laatste foto is genomen vanaf de brug bij Rhenen naar het westen. Midden bovenaan zie je hetzelfde witte bedrijf als op de vorige foto.
Abonneer je om toegang te krijgen
Bekijk meer over deze content door je vandaag nog te abonneren.
