Jazeker! Maar dat kunstje hebben ze al 120.000 jaar niet meer vertoond. Lees met me mee.
Op twee plekken vermoeden ijstijdgeologen met vrij grote zekerheid dat de stuwwal zich verplaatst heeft: bij Oldenzaal en bij Arnhem. We tijdreizen onszelf naar het Saalien 120.000 jaar geleden en gaan op excursie.
Oldenzaal
Eerst naar Oldenzaal. Bij Nordhorn en Denekamp ligt een honderden meters dik ijsveld dat zich uitbreidt maar geen kant op kan. In het westen ligt de stuwwal van Twente die het ijs zelf heeft opgeperst en in het zuiden en oosten liggen de harde gesteenten van Bentheim. Stapje voor stapje duwt het ijs de stuwwal van Twente naar achteren en ontstaat een gat.
Misschien dat er achter wel een bevroren moeras lag waarover de stuwwal gemakkelijk gleed.
Klinkt logisch. Maar waar gleed het materiaal heen? Misschien naar Tubbergen, misschien naar Delden, misschien wel helemaal door naar Neede, maar vrijwel zeker ook naar Lonneker. Meer over de rare bobbelige Lonnekerberg. Zoiets:
Arnhem
Dan gaan we naar Arnhem, de tweede plek waar geologen vermoeden dat een stuwwal is verplaatst. Dit is een nog veel groter verhaal.
Hier ligt een nog veel groter ijsveld dan bij Nordhorn: de hele IJsselvallei ligt vol met ijs, honderden meters dik.
Het verhaal is dat de hele stuwwal van Dieren naar Doorwerth oorspronkelijk heeft aangesloten op die bij Nijmegen en dat hij is verschoven. Wat hiervoor pleit is de logica dat die twee stuwwallen bij elkaar horen terwijl er niets, nog geen plukje, onder de Betuwe is teruggevonden. En wat er ook voor pleit is de afwijkende vormen rond de Zijpenberg bij Rheden, het hoogste punt van de Veluwe. Het lijkt inderdaad dat deze berg zo hoog is geworden omdat hij in de verdrukking kwam.
Mooi verhaal? Voor indrukwekkende verhalen hoef je echt niet naar Zwitserland.
Interessante hypothesen. Maar zou de (mogelijk) verschoven stuwwal Dieren-Doorwerth dan ipv aan Nijmegen ook aan Zeddan kunnen hebben vastgezeten. Bij Zeddam zou dan ook de (oorspronkelijk) noordelijke helft naar het zuiden zijn omgeflapt. In welke literatuur word staan deze hypothesen beschreven?
Wat leuk dat je meedenkt! De theorie van de verschoven stuwwallen heb ik niet zelf bedacht, maar ik kan even niet terugvinden welk artikel daarover ging. Ik denk van Pierik. Zeddam: in elk geval zou jouw hypothese een antwoord bieden voor dat plukje bij Montferland. Maar hoe past Nijmegen in jouw hypothese?
Dankje! Ja mogelijk zijn er dan twee ijstongen nodig. Of anders gezegd niet één draaideur beweging, maar twee. Bij de eerste bleef Zeddam als ‘plukje’ achter en stroomde de ijstong naar het zuid-zuidwesten. Daarbij stuwde de doorgebroken ijstong ten zuiden van de verschoven stuwwal ook het ‘plukje’ Nijmegen op. De tweede beweging ontstond door een extra ijsstroom naar het west-zuidwesten (vanuit dezelfde hoofdstroom). Daarbij verschoof de verschoven stuwwal nog een keer, naar de huidige plek Doorwerth-Dieren. Daarbij bleef het ‘plukje’ Nijmegen achter. Nijmegen zou dan precies op de splitsing van de ZZW- en WZW-stroom hebben gelegen.
Dit zou inderdaad wel die knik onderaan de Veluwe verklaren.