Ik stuit op de volgende kaart van de Wolfswaard bij Wageningen. In het Gelders Archief staat in de beschrijving dat het de noordoever van de Rijn zou zijn want daar ligt nu het grote huis Wolfswaard, maar na wat gepuzzel denk ik niet dat dit klopt: het is de Wolfswaard naast de Maneswaard op de zuidoever. Dat hebben ze veranderd op mijn advies. Ik hoef me niet op de borst te slaan, maar ik vind het leuk dat het archief wel degelijk serieus ingaat op opmerkingen van amateur-puzzelaars.
Ik wil natuurlijk proberen deze kaart terug te vinden op de huidige kaart, maar dat is niet zo simpel. Er staat bijvoorbeeld geen huis op. Dus eerst maar eens de teksten lezen. Ik hoop dat je met me meedenkt:
Van links naar rechts lees ik: staart van Wolfsweert ten behoeve van Hwgeb Heer van Balveren. Waaij van de Hoogwelgeb. Heer van Balveren; Uijtweg Wolfweert; Plekken van de Hwgeb Heer van Balveren. Soo de kaden hier buijtenom getrokken, door de geheele polder gemaakt nu onderhouden wort, dan kan den kade op de plekken gemist worde. Wolfsweert van de Graaf van Bijland. Wolfweert van Pabst. Cade die door afloop den Rijn moet verlegt worden. Rijsweerden, Rijn, Rijndijk. Plus twee sluijsen.
We zitten ten zuiden van de Rijn: de Rijn stroomt van rechts naar links. Dat staat er niet op, maar de staart van een waard is het benedenstroomse deel. Het noorden is dus boven.
Nou is dit natuurlijk niet de mooiste kaart die ik wel eens op dit blog heb getoond. Maar hij is uniek. Het is namelijk de enige kaart die ik gevonden heb van de Wolfswaard, de waard bij Lakemond ten zuiden van de Rijn.
De tekst vind ik interessant. Blijkbaar lagen er eerst twee kleinere polders met kades eromheen, en is er nu een gezamenlijke kade buitenom gemaakt. Die kade buitenom zal door de hele polder samen onderhouden moeten worden. Als dat gebeurt, kan de binnenkade weg. Dan kan dus ook de oostelijke sluis weg, de westelijke sluis gaat dan voor beide delen functioneren.
Bovenstrooms, in het oosten dus, holt de Rijn de buitenbocht verder uit. De kade ‘moet daar door afloop van den Rijn verlegt worden’. Tegenwoordig liggen er kribben.
Waarom het woord kade en niet dijk? De bandijk loopt onderlangs, dit zijn binnendijken in waarden die ‘s winters overstromen. De waarden blijven niet de hele winter droog, maar door er polders van te maken met een dijkje eromheen en een sluis benedenstrooms, verleng je wel het droge seizoen. De waterstand in zo’n polder stabiliseert zich immers op het waterniveau van de sluis.
Waar zitten we? Ten zuiden van Wageningen bij Lakemond. Op de topokaart van 1884 (tot 1950) kan ik het geheel terugvinden. In groen de kadijken, in rood de twee sluizen. Daartussen ligt de Waai van Van Balveren. Allemaal hypothese hoor, ik weet niet of dat de Waai van Van Balveren is. Bij die waai hoort een verhaal over een overstroming vanuit de Betuwe en niet vanuit de Rijn. Maar binnen een marge van wat ik relevant vind, klopt het wel.
Rond 1960 wordt in de Wolfswaard een steenfabriek gebouwd en worden de waarden afgegraven waarbij al het oude verdwijnt.
De Waai van Van Balveren nu:
