Vroeger waren meerdere partijen betrokken bij het onderhoud van een dijk. Wie welk deel moest onderhouden werd geregeld door verhoefslaging, en op de grens tussen twee van die dijkvakken – hoefslagen genoemd – stond een hoefslagpaal. In die paal zijn letters en cijfers gebeiteld die de hoefslag aangeven.
Details doen er toe. Ze versieren het landschap
Een van de problemen bij watererfgoed is dat oud spul verdwijnt bij vernieuwing: de dijk moet hoger en breder, en daarbij verdwijnen details als hoefslagpalen. Van de duizenden die er geweest moeten zijn, zijn er nog maar enkele over op hun originele plek. Wel zijn een behoorlijk aantal verplaatst: in het centrum van Wijk bij Duurstede bijvoorbeeld worden ze gebruikt langs voortuinen – zie foto’s verderop.
Weg is weg.
Hoefslagen hebben een typische vorm. Paaltjes met die vorm kom ik veel tegen, maar niet met ingebeitelde letters en cijfers.
Mijn hart springt dus op als ik er een heel groepje bij elkaar zie langs de Lekdijk bij de Steenwaard (noordoever Lek bij de spoorbrug Culemborg). Aan de achtergrond van de foto’s zie je dat ik sta bij de waterlinie.
Ook zie ik er veel in en rond Wijk bij Duurstede. In de stad vind ik het een leuk oud element. Ze zijn verplaatst en nu in gebruik als afscheiding tussen de voortuin en de openbare weg, en ik vind het prima. Alles beter dan ze weg te gooien. Op de website van het waterschap is een digitale erfgoedkaart met foto’s van al deze palen – geweldig gedaan.
In het woord hoefslag zit hoeve en slag. Het deel slag zit ook in ons woord belastingaanslag.
Ik heb erg mijn best gedaan er eentje te vinden op de Grebbedijk – die de komende jaren wordt versterkt en dat is het moment dat onbeschermde details verdwijnen – maar ik heb daar wel palen gevonden met die vorm, helaas zonder nummer, dus geen hoefslag.
Ook aan de Betuwse zijde op de bandijk langs de Rijn ben ik er geen enkele tegengekomen.
Ik zal er voortaan beter op letten. En ja hoor, twee dagen na dit typwerk zag ik er weer eentje (die ook keurig staat vermeld op de watererfgoedkaart van het waterschap – top).
Hier hoefslagpaal nummer 47 bij Amerongen.
Met mij rondfietsen is dus helemaal niet zo leuk: bij elke paal stap ik af. Tien meter boven deze Amerongse paal ligt er eentje op de grond in de berm: omgereden in de bocht of zo. Ik heb met mijn handen een kuiltje gegraven en mijn mobiel eronder gepropt om licht te hebben, alles op zoek naar een letter of cijfer. Niks. Die staat dan ook niet aangegeven op de watererfgoedkaart. Maar toch….
Weer wat geleerd! Blijf wel drinken he, zo op die dijken kan het het heet worden zonder bomen.
Mooi blog, lekker kort. Ik heb al weer een nieuw begrip geleerd. Hoefslagpalen heeft dus niets met de hoefslagen van paarden op de weg te maken, maar alles met hofsteden. **********