In 2023 gaan G en ik een serie uitwerken over het Merckendal. De naam is onbekend, het dal zelf kennen velen wel. Wie op de A50 van Apeldoorn naar Arnhem rijdt, daalt even ten zuiden van vliegveld Terlet af in het Merckendal. Een van de mooiste uitzichten voor een automobilist; toen de A50 pas klaar was, was dit overigens nog veel mooier dan nu: palen en borden ontnemen veel van het genot. Een tweede stuk Merckendal dat velen kennen is de Heelsumse beek met de wodanseiken, de sprengen, grafheuvels en heide daar: allemaal Merckendal. Vanaf de brandtoren op het Rozendaalseveld heb je prachtige uitzichten tot ver voorbij Arnhem en Oosterbeek: allemaal Merckendal. De Amsterdamseweg van Arnhem naar Ede daalt even ten oosten van Papendal door een diep dal: Merckendal.
Over dat dalstelsel gaat deze serie.
Het Merckendal in de Zuid-Veluwe
Het dalstelsel van het Merckendal heb ik hier ingetekend. Rechtsonder ligt Arnhem, linksonder Wageningen. In rood zien we de stuwwallen. Daartussen ligt in roze de sandr van Schaarsbergen. In die sandr, met als waterscheiding de toppen van de stuwwallen, liggen de twee grote dalstelsels van de Renkumse beken en de Heelsumse beken, met daar tussenin het kleine dal van Fluitermaatsedel. Deze serie gaat dus over het grote dalstelsel in het oosten. Ach, het kleine Fluitermaatsedel pakken we ook mee.
Op de volgende kaart die G heeft voorbereid zien we de droge dalen in het dalstelsel van het Merckendal. Dit stelsel van droge dalen is onze leidraad bij de serie.
Ons uitgangspunt is deze kaart uit 1650 van Nicolaes van Geelkercken. Het is een plakkaart: het rechterdeel is 100 jaar jonger en laat wijzigingen zien sinds het origineel links. Ons gaat het om de linkerkaart waarop Nicolaes het dalstelsel van het Merckendal prachtig heeft weergegeven.
Wat gaan we doen?
We beginnen met een uitleg wat het Merckendal is en hoe het ontstaan is, de naam, en een overzicht. Daarna bekijken we alle zijdalen – dellen – waarbij we op het hoogste punt van de Veluwe beginnen bij de Zijperberg bij Rheden en langzaam afzakken naar de monding van de Heelsumsebeek in de Rijn. We gebruiken zoveel mogelijk oude kaarten, topotijdreis, het AHN en digiloket voor geologie, geomorfologie en bodem.
Is dit wel interessant?
Ik kan me voorstellen dat je je niets kunt voorstellen bij die dellen. Wie interesseert zich nou voor een del? Maar die zijn een handige kapstok om het gebied in te delen. We duiken in landschap en geschiedenis. Het gaat me om wat je als fietser en wandelaar onderweg kunt zien als je goed kijkt. Beter kijken en zo meer genieten. We kijken naar vegetatie en grenspalen, beken en sprengen, eeuwenoude sporen van wegen zoals hessenwegen en koningswegen, putten, watervallen en zelfs stuwdammen. Ooit gehoord van de waterval van Martinet, de Brouwkuilen, Wodanseiken, Kroatenpas, dammen in het Papendal, de Jacobsput? Voortaan kijk je anders en zie je meer.
Het gebied is groot en bekend fiets- en wandelgebied. Het raakt in het oosten de Zijpenberg en de Posbank en er in liggen bijvoorbeeld het Rozendaalseveld, Terlet, Deelen, Papendal, Kempenberg, Warnsborn, Johannahoeve. Het omvat een groot deel van park De Hoge Veluwe, het grootste deel van Nationaal Park Veluwezoom en een hoek van Planken Wambuis van Natuurmonumenten. De enige woonkernen zijn Schaarsbergen, Wolfheze en Heelsum. De enige snelwegen zijn de A12 en de A50. Daarentegen liggen er tientallen kilometers fietspad. Landschapsvormen zijn vooral stuwwallen en sandr met daarin droogdalen. Er liggen duinen, zandverstuivingen, hoogveen, dennenbossen, heidevelden, natte graslanden. We letten op van alles wat ons interesseert: landschap, vegetatie, beken en sprengen, wegen, cultuurhistorie.
De serie
De serie zal heel 2023 beslaan en zal bestaan uit 25 delen:
- Het plan
- Dal 1: Rozendaalseveld
- Dal 2: Valkenhuizen
- Intermezzo 1: Ontstaan, geologie, geomorfologie, bodems
- Dal 3: Takkendel
- Dal 4: Beerenbergdel
- Intermezzo 2: Oude kaarten
- Dal 5: Cluijs
- Dal 6: Warnsborn
- Intermezzo 3: Onze fietstas vol literatuur en websites
- Dal 7: Grasdel – Terlet
- Dal 8: Lichtenbeek – Vijverberg
- Intermezzo 4: Oude grenzen
- Dal 9: Wolfsdel
- Dal 10: Dreijen
- Intermezzo 5: Oude wegen
- Dal 11: Bilderberg
- Dal 12: Wolfhezerweg
- Intermezzo 6: Vegetatie
- Dal 13a: Papendal in Park Hoge Veluwe
- Dal 13b: Papendal buiten het park
- Intermezzo 7: Heelsumse Beek en de sprengen
- Dal 14: Wolfhezerheide
- Dal 15: Heelsum
- Slot
Nou weet jij als volger waarschijnlijk van sommige delen van het gebied dingen die wij niet weten. Het zou geweldig zijn als je reageert en je kennis deelt. Dan maken we samen een ware encyclopedie van een bijzonder gebied.
Een deel van de inhoud ligt al wel klaar ergens in een map, op papier, in een la of in een folder op mijn computer en het is hoog tijd om daar wat mee te doen. Op dit blog ben ik vele malen naar een stukje Merckendal gefietst, maar de serie is absoluut geen herhaling van oud spul: vaak was een leuke vondst toch net niet interessant genoeg – voor lezers van elders bijvoorbeeld – om een heel stuk aan te wijden. Het is ook zeker geen herhaling van wat je in wandelgidsen of op wikipedia kunt lezen: ik typ geen informatie over die je gemakkelijk kunt vinden. Zo nodig link ik naar andere stukken op dit blog.
Hoe werkt het?
De serie kost 24 euro voor het hele jaar 2023. Als inschrijver krijg je een wachtwoord waarmee je elk deel van de serie kunt openen. Dat wachtwoord blijft altijd geldig en mocht je het kwijt zijn, kun je me gewoon mailen.
NB1: Landschaplopen heeft ook vaste abonnees, die maandelijks 3,50 euro betalen en zo mij geweldig steunen bij het in stand houden van deze site. Abonnees krijgen het wachtwoord sowieso.
NB2: Volgers van de Zandbanken in de Rijn kennen het concept. Die serie loopt eind december af. Het Merckendal is dus een nieuwe serie met een nieuw wachtwoord.
NB3: Je kunt ook gratis meedoen als de prijs een te hoge drempel is. Aarzel niet, gewoon mailen.
Terug naar de Veluwe
Ik heb zelf genoten van het onderzoek van de Zandbanken in de Rijn in de 17de eeuw, en ik hoop mijn volgers ook. Ik kreeg al doende verschillende ideeën over opvolgende series zoals over de Rijn tussen de grens en Arnhem, de IJssel, de Waal, de Linge, het Valleikanaal, of de grote waterwerken in de 19de eeuw. Maar dit is geen waterblog; Rivierenland en de Rijn voegde ik toe aan mijn onderzoeksgebied toen ik een e-bike kocht en mijn actieradius ineens groeide. Met deze nieuwe serie ga ik terug naar het begin: ijstijd-Nederland op de Zuid-Veluwe. Terug naar de heidevelden en dennenbossen, maar wel met e-bike!
Inschrijven
Ik hoop dat vele trouwe lezers me willen volgen. Inschrijven kan via de knop hieronder, maar mocht je op een andere manier willen betalen, dan kan dat uiteraard ook. Stuur me een e-mail, en dan komen we er wel uit (mijn contactadres staat in de rechterkolom).
Het Merckendal
Serie over de Zuid-Veluwe, te ontwikkelen in 2023.
€ 24,00
Liever abonneren?
Vaste abonnee worden? Dat zou ik heel fijn vinden, want mijn abonnees vormen het fundament van zekerheid onder deze site. Geen paypal? Geen probleem, mail me en we komen er wel uit.
Abonnees hebben toegang tot:
- transcripties van teksten op kaarten;
- pdf’s van onze in eigen beheer uitgegeven boeken;
- artikelen, sommige gepubliceerd en andere niet;
- de serie Zandbanken in de Rijn (2022);
- de serie het Merckendal (2023);
- een boekenkast vol transcripties van losse stukken zoals charters, plakkaten, verordeningen, processtukken, verbalen en wat ik maar tegen kom aan interessante teksten over het landschap en landgebruik in vroeger tijd.
Krijgen nieuwe abonnees ook het wachtwoord voor de Zandbanken? Jazeker. Ik denk aan het mooie verhaal in de bijbel waarbij de eigenaar van een wijngaard ‘s morgens arbeiders inhuurt, midden op de dag merkt dat het werk niet klaar komt en er meer inhuurt, en tenslotte aan het einde van de dag nog een aantal inhuurt. Uiteindelijk betaalt hij iedereen evenveel. Ik vond dat als kind altijd oneerlijk, die eersten hebben toch veel meer gewerkt? Nee hoor, uiteindelijk is de hemel voor iedereen gelijk, of je nou je hele leven of alleen je laatste paar dagen hebt geloofd.