Koningswegen spreken tot de verbeelding. Hier lopen we op kerstochtend over een Koningsweg: een vrijwel onzichtbaar spoor door de heide (we hadden toestemming).
Ze zijn aangelegd in de tijd van Stadhouder Willem III rond 1700 en na zijn dood snel verdwenen. Op enkele stukken na die het gemaakt hebben tot fietspad of zelfs tot asfaltweg. Ware het niet dat de asfaltwegen die Koningsweg heten, niet over het oude trace lopen maar enkele honderden meters er naast.
De drie grote Koningswegen op de Veluwe verbinden Het Loo met de jachtgebieden in de Nederveluwe. Hier een schetskaart van deze wegen.
Ze lijken te lopen van niks naar nergens, maar buiten deze blauwe lijnen reed de stoet door bewoond gebied, en Willem III was niet zo’n dictator dat hij door boerenland een weg ging aanleggen alleen voor zijn eigen genot, dwars door landerijen en dorpen heen. De hoek in het oosten heet ‘De Beukenstruik’. Vandaar reed de stoet verder door de Onzalige Bossen en de Wildbaan van Dieren over bestaande lanen.
Hier zoeken we het kruispunt op bij het Aalderinksveld in park De Hoge Veluwe. We moeten nodig naar de Driesprong bij Hoenderlo; ik heb geen idee waar dat is! En ik wil een filmpje maken bij de Beukenstruik!
Mijn schets is echt op het beworp – dat is een 16de eeuws uitdrukking voor ‘uit de losse pols’ – want in het echt zijn ze weliswaar kaarsrecht, maar er zitten wel flauwe hoeken in. Daarom heb ik de lijnen lekker dik gemaakt.
Hier dezelfde tekening overgebracht op AHN.
Een driehoek met te lange lijntjes dus. De OostWest Koningsweg loopt van Ginckel naar ‘De Beukenstruik” bij de Tafelberg bij Rheden. De Noordoost-Zuidwest Koningsweg loopt van Hoenderlo naar het wildforsterhuis in Wolfheze. En de Noordwest-Zuidoost Koningsweg loopt van Hoog-Buurlo ook naar de Beukenstruik.
Ik weet dat ze op sommige oude kaarten staan. Maar op welke ook alweer? Ik moet zoeken op kaarten uit de 18de eeuw, want daarvoor bestonden ze nog niet.
Van de eerste kaart bestaan meerdere versies. Deze kaart is van Elshoff en komt uit zijn kaartboek van Rosendael. Meer over dit kaartboek. (Maar ik heb hier per ongeluk een andere versie afgebeeld.) Op deze kaart staat de NW-ZO, de OW Koningsweg en de Beukenstruik.
De potloodkaarten zijn van Verbeek. Meer over deze kaarten. Op deze kaarten staat de NO-ZW, de OW Koningsweg en het kruispunt.
De gelige kaart is ook van Elshoff en komt uit zijn serie over Reemst. Meer over deze kaart. Ook hierop staat de NO-ZW, de OW Koningsweg en het kruispunt.
De laatste kaart is een detail van een kaart uit 1762 van Willem Leenen van de Heerlijkheid Het Loo. Hierop staat een stukje van de NW-ZO Koningsweg bij Groenendaal, ten noorden van Terlet, dat precies aansluit bij de kaart van Elshoff. Ik kan de kaart niet in een archief vinden, maar als je deze link volgt kom je op de website van Het Geheugen van Apeldoorn. Het leuke is dat je daar de kaart transparanter kan maken en dan zie je de luchtfoto eronder. En je kunt heel ver inzoomen.
Het stukje Koningsweg sluit prachtig aan op de kaart van Elshoff.
Ik hoop de kaart nog eens te vinden in een archief, want behalve bossen en wegen, staan ook dalen en water duidelijk ingetekend.
Staan ze ook op 19de eeuwse kaarten? Jazeker! In 1846 liet Ada Catharina Baronesse Torck van Rosendael een atlas maken van haar bezittingen, en op diverse kaarten staan de Koningswegen. Logisch, want die liepen door haar gebied. Toen waren ze dus nog zichtbaar.
Op de volgende kaarten staan delen van de OostWest Koningsweg van Ginckel naar de Beukenstruik.
En op de volgende twee kaarten staan delen van de Koningsweg van Wolfheze naar Hoenderlo ingetekend.
De derde Koningsweg ontbreekt in deze atlas. Die was toen dus waarschijnlijk al onzichtbaar, althans in het kleine stukje dat van Rosendael was: het Terletse Veld. Hij had op de volgende kaart moeten staan, en hij had precies langs de Eikenkamp moeten lopen waarnaar we hier op zoek gaan.
Dat hij hier niet op staat, is misschien wel de reden dat hij door sommigen als een verzinsel wordt beschouwd. Maar wij hebben wel degelijk goede sporen teruggevonden op het AHN, maar dat is een ander verhaal.
Koningswegen kunnen veel ouder zijn, zoals in Maas en Waal en (als voorbeeld) Nijmegen: “Deze straat werd zowel Mariënburg als Koningsstraat genoemd. In een protocol van 1586 ‘Een huis aan de Mariënhorgschestraat, aan de Poel’, die poel was de Posthouwerspoel, aan de ingang van de Ziekerstraat. Maar reeds 12 juni 1597 ‘de Cininckstraat bij die Mariënborch’.”” Eerste vermelding uit 1414
Dank voor je reactie. Mijn stuk gaat over deze drie Koningswegen van Willem III die algemeen als een trio worden beschouwd.