Lezer Rob maakt me attent op een geweldig fenomeen: zandsteen die in ons eigen land gevormd is vlak onder maaiveld. Die je gewoon aan kunt raken. Geen zwerfstenen dus die van ver gekomen zijn, en ook niet onzichtbaar 100 meter onder de grond, en evenmin iets dat je alleen in Limburg of Winterswijk kunt vinden. Hier een serie van acht foto’s, met dank aan Rob.
Dit heet de Steen van Bikbergen; het is bij de Trapjesberg in het Gooi. De wandelstok van Rob geeft aan hoe groot de stenen zijn: dat is niet niks.
In de Grondboor en Hamer vind ik een artikel hierover.
Het is dus kalkzandsteen en het komt op meer plekken voor in Nederland.
Ik fiets naar plek 13 (Kwintelooijen) en zie inderdaad wat zandsteentjes op een helling. Maar de Getuigenisberg daar heeft geen mooie steilrand meer dus ik zie geen harde bank. Daar zou zoveel meer van gemaakt kunnen worden, echt jammer.
Plek 14 is ook bij mij in de buurt. Dat is een oude steengroeve, maar is nu een oude vuilstort.
In het Keienboek van P. van der Lijn over zwerfstenen, vindt Rob dit stukje:
Op de site Stenenzoeken vinden we dit over hetzelfde fenomeen op de Hondsrug.
Nou blijft natuurlijk de vraag hoe deze kalkzandsteen is ontstaan. Volgens deze bronnen heeft het te maken met een kalkrijke laag die op een zandlaag ligt. Als die kalk oplost in de regen en naar beneden zakt, kan de kalk de zandkorrels aan elkaar kitten. In het artikel in Grondboor en Hamer wordt dit veel wetenschappelijker uitgelegd, maar dit is de kortste samenvatting.
Ik lees het graag als je meer plekken weet met deze oerhollandse zandsteen.
Een leuke reactie van lezer A nav dit bericht over plaatseigen kalkzandsteen dat op meerdere plekken is ontstaan vlak onder het maaiveld en dat ook is afgegraven en tot blokken is verwerkt. Hier een filmpje daarover uit 1924 over Drenthe. Wat is dit oude filmpje mooi bewerkt, ik hoop dat je er net zo van geniet als ik. Volg deze maker, hij heeft een hele rij van dit soort filmpjes. Ook eentje over de Gelderse Vallei in 1928.
Hierbij nog een aanvulling met observaties van IVN Gooi op hun website. Dit zijn twee opgravingen waar kalksteen gevonden is.
http://www.ivngooi.nl/ggis/wnp_0080/data.htm
Foto zes toont een laag plaatseigen zandsteen.
http://www.ivngooi.nl/ggis/wnp_0055/frame.htm
Foto vijf toont een kleilaag met daaromheen kalkconcreties.
Op de website staan nog veel meer verslagen van opgravingen in het Gooi, dus wellicht dat daar nog meer plaatseigen kalk-/zandsteen in is te vinden. Dit waren de twee die ik zo gauw kon vinden.
Klopt; plaats gevormd (kalk)zandsteen of ijzeroer (ook een soort zandsteen) komt vaker voor in de Nederlandse bodem. Bij Bikbergen mooi aan de oppervlakte gekomen. Ook daar vlak in de buurt moet er meer in de bodem zitten want bij een grondboring op de hoek van de Crailoseweg en Prins Hendriklaan in Crailo (Blaricum) zie je op verschillende diepte ‘mergel’ aangegeven. Wellicht dezelfde soort kalkzandsteen als in Bikbergen?
IJzeroerbanken vind je op verschillende plaatsen in Nederland, maar een mooi overzicht van vindplaatsen heb ik nog nooit gevonden. In de Zwiterse vallei in park Berg en Bos in Apeldoorn heb je een paar mooie exemplaren. Een stuk is als een soort rotspijler rechtop gezet. In Brabant langs de Peel moet je ook wat plekken hebben. En in Nieuw-Namen is de Meester van der Heijdengroeve met ook zandsteenbanken. En in Losser is de Staringgroeve met echte zandsteenlagen.