Nou nee, niet echt. Hier een mooi plaatje van een echte esker in Finland. Het lijkt op de Afsluitdijk maar dan door de Natuur zelf gemaakt.

Wel liggen er misschien een en misschien resten van zoiets moois.

De enige erkende esker in Nederland ligt ten noordoosten van Almelo bij Langeveen. In het veld is hij te volgen van Langeveen tot even ten oosten van Almelo. Nou ja te volgen, er liggen bultjes op een rij die net zo goed essen of een stuwwal zouden kunnen zijn (als je geen boring zet en niet een boer vraagt wat de grondsoort daar is). Het zuidelijke deel dat ik met bolletjes heb aangegeven is een tunneldal in de ondergrond. Dat zou geheel toevallig precies in het verlengde liggen van deze esker.

esker tekening nederland
tekening: Mathilde, 2018

Het Engbertdijksveen bij Langeveen ligt ten westen van de esker. Het dorp ligt er bovenop. Ten westen van Geesteren loopt de Delmaweg langs de esker. Harbrinkhoek en Klossehoek liggen ook op eskerbulten, en tenslotte misschien het Dikkersbos en dan houdt het wel op.

De esker is ontstaan in het Saalien, de voorlaatste ijstijd. Dat is wel uniek, want vrijwel nergens vind je zulke oude eskers. Hoewel dat ook kan liggen aan de bril van onze Nederlandse geomorfologen: in Siberië is vast niet elk bultje onderzocht. Nou hier wel. Maar onze esker is dus de oudste van Europa, tot meer onderzoek oudere vindt uiteraard.

Er is niet veel over van onze oude esker, hij is eigenlijk niet te herkennen in het veld en ook niet op het AHN. Maar praat eens met een boer met grond op de esker: grind grind grind. Daar heeft hij geen geoloog of boringen voor nodig. Er is nogal wat grind uit onze esker weggegraven, en zo hebben we zelf onze enige erkende esker opgeruimd.

Een frisse pasgemaakte complete esker ziet eruit als een spoordijk die door reuzen gebouwd is. Er zijn prachtige eskers van honderden kilometers lang elders in de wereld, en ik begrijp heel goed dat op Wikipedia in de rij landen met eskers, onze esker niet genoemd wordt. Maar goed, die spoordijken zijn honderdduizend jaar jonger dan de onze. Eskers worden vaak gebruikt om wegen op aan te leggen. Handig.

Een esker ontstaat onder en in een gletsjer. Water stroomt door tunnels in en onder het ijs, onderin diepe breuken en scheuren. Het water neemt stenen en puinzooi mee en dat blijft liggen op de bodem van de tunnelrivier. Na het smelten van het ijs blijft het puin en grind achter .

esker2
esker. tekening: Mathilde, 2018

Nou kan het niet anders dan dat ons stukje esker ergens bij hoort. Dat het een aanhangsel is van een esker in Duitsland. Maar helaas: een prachtig nieuw boekwerk over de geografie van Neder-Saksen noemt vele details, maar geen esker bij Langeveen: de heuvels in de buurt worden beschouwd als normale stuwwal.

Dat is raar. Een esker ligt niet benedenstrooms van een stuwwal want daar heeft nooit ijs gelegen. Een esker ligt waar het ijs lag. En nou zal het best dat de stuwwal van Uelsen ten noorden van de esker ouder is en in een later stadium heel Twente door ijs is bedekt, maar dan blijft het raar dat onze esker uit een stuwwal loopt. Daar is het ijs namelijk zeker niet vandaan gekomen, verder zijn alle richtingen mogelijk, maar die niet. En het is raar dat hij precies in het verlengde ligt van een tunneldal.

Maar op de bodemkaart staat toch deze strook grind wel? Nee ook niet.

Of zou onze enige echte esker toch geen esker zijn?

Het hele verhaal van Oost-Nederland, van Precambrium tot en met de ijstijden bij elkaar? Dat kan! Het is bij mij als pdf te verkrijgen voor 7 euro of bij bol.com als e-boek voor 9 euro.

Een tweede kandidaat om esker te worden is de Leewal bij Exloo in Drenthe. Dat is een ander verhaal.

Alle afbeeldingen

  • esker bij Punkaharju in Finland