Een lezer vraagt me of ik kaarten ken van een oude IJsselloop bij Tonden en Empe, waarover zelfs een veerpont zou hebben gevaren. Volgens mij gaat het om deze oude bocht, donkerblauw. Empe ligt ten zuiden van Voorst tegen de oude bocht aan, waar de oude weg en de spoorlijn uit Zutphen net over deze bocht aankomen. Een dorp aan verdwenen water dus. Daar ga je dan met je toekomstvisie ‘haven’.
Ik ga op zoek in het Gelders Archief. Een veerpont bij Empe of het Tondense veer kan ik niet vinden, maar wel een Emper brug en nog wel wat in die buurt. Hier mijn vondsten, maar ik lees het graag als iemand andere kaarten weet.
1573 Thomas Witteroos
Dit is een dubbel blad uit een kaartboek met landerijen van Zutphen. Ik probeer de twee een beetje aan elkaar te leggen. De linkjes naar het archief staan eronder.
Het gebouw links is Dat Huus toe Empe. Rechts bij demter brugge een cappelken. Bovenaan staat:
Hier beghinnen die landen ende onlanden ande west ende zuijdt sijde van den wech die van die Empter brugge nae Zutphen loopt
Ik zoek verder, en ja hoor, hier nog twee uit dit boek. De rechter met bovenaan die Empterbrugge is meer naar het noorden. De linker is juist meer naar het zuiden, en dat is richting Tonden waar dus die veerpont had moeten kunnen liggen. Ik zie wel een weg die het water in verdwijnt, maar Witteroos tekent geen veerpont. Wel verdrinkende bomen.
1621 Bentinck
Ik zoek nog even door en vind ook nog deze kaart uit 1621, met links de Emper brugge over die Olde Issule
Ik hoop dat lezer een beetje tevreden is, meer heb ik niet gevonden, en dus ook niets over een veerpont.
Meer over de dubbele gekleurde kaart van Witteroos
Ik zelf puzzel nog even door op de dubbele gekleurde kaart van Thomas Witteroos.
Ik wil hem op de huidige topografische kaart leggen, en dat blijkt verrassend eenvoudig. Aanwijzingen volop: Huis ter Empe, Empe zelf, de brug over de oude IJssel. De vier percelen heten nu de Kijfsdijken. Je moet wel onderstaande uitsnede een kwartslag draaien, en dan zie je de dubbele kaart gewoon liggen. 450 jaar na het maken ervan, niets veranderd, nog altijd onlanden. Behalve de naam Kijfsdijken dan, die kent Witteroos nog niet.
Ik ben eigenlijk wel benieuwd of de brug er nog is en kijk op streetview. Ja hoor, hoewel ik niet denk dat automobilisten dat door hebben.
Tenslotte de percelen met de letters. Ik wil uitrekenen hoe groot die percelen waren. Op de kaart staan de maten van de landerijen A B C en D vermeld:
A is 2 morgen en 2 hont.
B is 2 morgen en 1 hont
C is 6 morgen en 3 hont
D is 2 morgen en 30 roe.
Plus een land in de hoek naast D: dit leijt voor onland onverpacht.
Dit sijn onlanden die gehooijt sijn 13 morgen 30 roe.
Tot zover de teksten op de kaart zelf.
Hoe komt Witteroos op een totaal van 13 morgen 30 roe? Een morgen is verdeeld in 6 hont, en een hont (honderd) in 100 roeden. Dus 2 + 1 + 3 hont = 6 hont = 1 morgen. Ik kom ook op 13 morgen 30 roe.
Hoe groot is 13 morgen 30 roe? Een morgen is een maat voor wat er in een morgen geploegd kan worden. Dat verschilt dus per streek. Een Rijnlandse morgen is iets minder dan een hectare. 13 morgen 30 roe is dus ongeveer 13,05 hectare (er gaan immers 600 roeden in een morgen, zie hier boven).
Goedemorgen Mathilde,
Dit verhaal deed mij gelijk denken aan het boek van Jan Seibelink: De overkant van de rivier. Heb je dat gelezen? Een neef van hem woont in Heteren en vandaar dat ik contact had. Hij heeft mij daarover een bericht gestuurd en dat dit verhaal is gebaseerd op een veer bij Lathum. Ken je dat?
Hartelijke groeten,
Annemarie Bremer.
hoi Annemarie, nee ik ken het boek niet. Maar inderdaad, de overkant van de rivier heeft ook voor mij iets magisch. Een brug, een veerpont. Terecht onderwerp voor een boek.