Elst in 1608

Dit is een kaart van Elst tussen Arnhem en Nijmegen, gemaakt in 1608 door Bernard Kempinck. Met dank aan het Gelders Archief voor weer een bijzonder kaartje.

Eerst oriënteren: na een paar keer draaien ben ik tot de conclusie gekomen dat het noorden rechtsonder is. Hier een kaart uit 1880, ik heb het water van de Grift blauw gemaakt.

Dan eens zien wat ik nog herken: de kerktoren van Elst is anders, de brede Rijksweg door het dorp was toen een kanaal (in planfase), daarover zo meer. De Heerstraet door t Dorpe heet nu de Sint Maartensstraat. De Laickse Straet heet nu Dorpsstraat en Eshofstraat. D’Espe is duidelijk een grote boerderij en zal de Eshof zijn. Dan staat er nog Derck van Eijmerens Wijlandt (met dank aan Karin van het blog RaamOpen). Tenslotte De Grifte.

De aanleiding tot het maken van de kaart was het graven van De Grifte. De Grift was een kanaal tussen Arnhem en Nijmegen. Het begon in De Praets en liep via Elden en Elst naar Lent en kwam daar uit in de Waal. Ten noorden van Elst kruiste de Grift de Linge. Hoe kruisen twee kanalen elkaar? Ik ben op zoek naar een tekening van die kruising maar kan daarvan geen kaart vinden.

Dan maar Elst. Nou, dat dorpje werd zo ongeveer weggevaagd door De Grift. Blij zullen ze niet geweest zijn, de Elstenaren. Het kanaal was handig voor Arnhemmers en Nijmegenaren. De discussie is gelijk aan nu met snelwegen en Betuwelijnen: de voordelen zijn voor mensen ver weg, de nadelen voor de omwonenden.

De Grift werd opengesteld in 1611. Helaas was het kanaal geen succes en raakte in 1743 in onbruik. Het verzandde en werd uiteindelijk gedempt. De dijk met het jaagpad werd wel belangrijk en groeide uit tot de Rijksweg en snelweg.

Wat zien we nu nog van de Grift? Van het water bijna niets, maar de loop is te volgen:

• de ingang bij De Praets moet volgens mijn berekeningen pal onder de Mandela brug liggen. Tot aan het Gelredome volgt de Eldenseweg de loop van de Grift (met dank aan Willem).
• De vijver ten westen van het Gelredome is een stukje oude Grift. Dat was vroeger ook een breed stukje kanaal: een verzakte dijk vanwege onstabiele grond of zo. Nu onland.
• Vervolgens volgt de Eldenseweg en de Randweg door Elden de voormalige Grift. Waar de Randweg door Elden naar het westen afbuigt, loopt de Grift rechtdoor. Daar is tie! Water!
• De rechte weg naar het zuiden ligt op het de dijk langs de voormalige Grift. De Grift loopt ten oosten van deze weg, duidelijk! De weg blijft de oude dijk volgen, steekt De Linge over en volgt de dijk ten westen langs De Grift. Ten zuiden van de A15 heet hij de Griftdijk tot aan het station in Lent. Hehe, de enige plek met een naam ter herinnering aan dit onsuccesvolle kanaal dat met heel veel mankracht, schoppen en kruiwagens is gegraven.
• Vervolgens loopt de snelweg weer over de Grift.
• Vlak voor de Waal maakte de Grift een bochtje naar rechts. De monding in de Waal is nog zichtbaar op het eiland even ten oosten van paal 884.

Bovendien, meldt lezer Willem, zijn zowel in Elden als in Lent nog panden aanwezig die de naam De Grift dragen.

Alle afbeeldingen