Ik bekijk op Google streetview wat een automobilist ziet van de Veluwe vanaf de A12. Nou, dat valt vies tegen. We vinden ons land vlak, maar we leggen snelwegen nog vlakker: in een dal ligt de weg op een dijk, op een stuwwal wordt de weg ingegraven. Jammer toch!
Ok, ik rijd virtueel op de A12 van Ede via Arnhem naar het IJsseldal. Zie de weg vlak onder de rode lijn, de A12. Ik heb die rode lijn er vlak boven gezet, zodat je de weg kunt zien.
Ik kijk naar hoogteverschillen in de weg en kijk wat een automobilist zou zien. Het begint slecht: hier begint ongeveer de stuwwal van Ede-Wageningen, maar rechts staat (fijn voor de bewoners daar) een muur.
Daarna beginnen de bossen aan beide kanten. Eerst nog vlak:
Later gaat de stuwwal omhoog, maar wij op de A12 niet. Rijkswaterstaat heeft de weg zo horizontaal mogelijk gelegd: ingegraven in de stuwwal en op een dijk waar we een dal doorkruisen. Hier zien we aan beide kanten een hoogte: de weg ligt verdiept.
Hier steken we het Renkums Beekdal over. Het hoogteverschil op de A12 zelf is nul, het uitzicht is niks. Wat is dit waardeloos zeg. Overigens ook als je daar beneden in het dal bent, want dan ligt de weg dus op een dijk boven je. Weg dal.
Ha, blijkbaar gaat de omgeving weer omhoog, want ik zie links en rechts weer wallen. Hier ken ik het goed: dit is de Paelberg, bekend van ons boek De Renkumse Heidevelden.
We komen nu van links aan op de volgende AHNuitsnede. Van links naar rechts steken we eerst het Papendal over, dan het Grasdel en dan het grote Merckendal en dan komen we bij de stuwwal van Arnhem. Dit zijn lange droge zijdalen van het Heelsums Beekdal op de Sandr van Wolfheze.
Meer lezen over dit gebied? Lees de Sandr van Wolfheze over de kom tussen de vier stuwwallen van Ede, Reemst, Apeldoorn en Arnhem, met daarin het Renkums Beekdal en het Heelsums Beekdal. Of lees de Serie Het Merckendal over het stroomgebied van de Heelsumsebeek.
Een hekje rechts geeft aan waar we het Papendal oversteken. Je zou maar eens in de diepte donderen.
We zijn inmiddels 20 meter vanaf het Renkums Beekdal geklommen. Toch een flat van 7 verdiepingen, maar dat had veel meer kunnen zijn.
Van het Merckendel, het grootste dal hier, merken we helemaal niks. O ja, de bomen staan wat lager dan de weg zelf. Wij gaan er op een hoge dijk overheen.
Voorbij knooppunt Waterberg, waar de A50 naar het noorden gaat, snijdt de A12 door de stuwwal van Arnhem. Dit zie ik vanuit de auto:
We steken het diepe dal van de Geitenbeek over maar daar zien we echt helemaal niets van (voor de wijk is die muur perfect natuurlijk). Als je van de andere kant komt wel hoor. Dan is het uitzicht prachtig.
Daarna rijden we de stuwwal af en komen in het dal van de IJssel. Eerst valt dat nog niet zo op:
Pas voorbij de rotonde bij Velp wordt de wereld weids.
En dan de IJssel.
Conclusie: het landschap laat zich vanaf de snelweg niet lezen; Rijkswaterstaat heeft de hoogteverschillen zorgvuldig weggewerkt. De weg ligt ingegraven in de stuwwallen en op een dijk waar hij de dalen kruist. Het had zoveel mooier kunnen zijn. En maar klagen dat ons land zo vlak is.
Ik ben wel benieuwd of dit bij de A50 en de A1 ook zo is, maar dat is voor een volgende keer.
De eerste snelwegen in Duitsland en Amerika werden echt als ‘parkways’ aangelegd, waarbij je het landschap ervoer als wanneer je door een park wandelde. Op de A50 heb je dat enigszins tussen Arnhem en Woeste Hoeve en soms op een paar andere plekken, maar voor landschapservaring vanaf de snelweg is nog maar weinig aandacht over. Ook in Duitsland steeds vaker snelwegen tussen hoge hekken, muren en boomwallen. Erg jammer.
Op andere plekken had ik dan weer graag gezien dat in plaats van uitgraven een echte tunnel was gemaakt, niet een klein wildviaduct hier en daar, zodat het landschap boven de weg op de oorspronkelijke manier door zou lopen. Dit zou bijvoorbeeld mooi kunnen waar de A12 door de Utrechtse heuvelrug snijdt, of bij de N233 in Rhenen.
Eens! Van de Woeste Hoeve naar Arnhem vind ik altijd een mooi stuk, vooral toen de weg net klaar was. Er was toen een punt waar je tot in de Betuwe kon kijken, maar dat uitzicht is vernaggeld door een brug of borden of lantaarnpalen. Ik weet niet door wat, maar toen ik na jaren terugkwam in Nederland was dat uitzicht jammer genoeg weg.
Tja, dat is wel een naar verhaal, dat het reliëf als beleving eigenlijk verdwenen is. Ooit hoorde ik van een vriend dat hij letterlijk voelde dat hij, komende uit het noorden over de A50, voelde dat hij bij de Veluwe omhoog ging. Maar het is zo subtiel dat ik het nog nooit gevoeld heb. Jammer dat ze het profiel afvlakken. Ik heb daar gewerkt (RWS directie Oost Nederland) en nooit meegemaakt dat het een onderwerp was. Wel ‘landschappelijke inpassing’ en dan ging het wel over het gevoel van weidsheid dat je soms kunt ervaren. Er wordt wel al decennia geluisterd naar architecten en kunstenaars om het ontwerp te optimaliseren maar het onderwerp Natuurlijk Reliëf heb ik daarbij nooit gehoord. Tip aan de ontwerpers! @RWS.nl
Ik moet eerlijk zeggen dat het mij ook nooit eerder was opgevallen. Ik wist wel dat de weg bij het beekdal op een dijk ligt en bij de stuwwal ingegraven, maar dat dit dan betekent dat de beleving van het reliëf dus verdwijnt, had ik me niet eerder zo gerealiseerd. Ik ben wel benieuwd hoe dit bij de A50 is.
Ik vind dit een buitengewoon origineel en leuk bericht. Hoe bedenk je het weer; landschap lezen vanuit de auto (niet dus). Ik heb ook wel eens gebotaniseerd vanuit de auto, maar nu niet meer,
want ik let angstvallig op het verkeer. Zijn de Nederlandse autowegen nu zoveel veiliger dan
de buitenlandse? Ik heb mijn twijfels.