Dit is wel een hele bijzondere kaart van het Schependom van Arnhem. Het is een dubbele kaart: links een kopie van het origineel uit 1650, rechts wijzigingen uit 1757. De kaarten zitten aan elkaar vast: je ziet dat in het midden de tekst doorloopt. De originele kaart is gemaakt door Nicolaes van Geelkercken in 1630 en gekopieerd door hemzelf in 1650. In 1725 is deze linkerkaart door Van den Heuvel geaccordeerd. Het origineel van de rechter kaart is gemaakt in 1757 door Willem Leenen die hem aan de linkerkaart plakt. Die kaart is gemaakt toen hij grenspalen rond Arnhem neerzette. Vervolgens is in 1852 de plakversie gekopieerd door Staal. Hier zie je dus de ontwikkeling van dit gebied tussen 1630 en 1757. Hoewel ik de beschrijving in het Gelders Archief niet echt duidelijk vind, maar zoiets moet bedoeld zijn.
De kaart is dus 200 jaar maatgevend geweest! Kom daar nou eens om.
Op beide kaarten zie je rechtsonder Arnhem, groene velden en de splitsing tussen de Rijn en de IJssel. De grens van het schependom staat er duidelijk op. Naar het noordwesten toe zie je landgoederen. Op de rechter kaart zijn die niet overgetekend, alleen de nieuwe landgoederen en grens zijn ingetekend. Het is wel duidelijk dat het land dichtbij Arnhem inmiddels vol was; de nieuwe landgoederen liggen daar in een kring omheen.
Op de kaart staan grote lappen onleesbare tekst. Gelukkig is er een goed leesbare kopie gemaakt door Staal in 1852. Voor mijn abonnees onderaan de hele tekst.
Behalve de grens van het schependom, staan ook de landgoederen buiten de stad prachtig op de kaart afgebeeld. Bovendien is het de enige kaart waar de droogdalen met naam opstaan. Ga beslist zelf inzoomen op de kopie en geniet ervan.
In de tekst worden grenspalen en pollen genoemd. Veel van die Arnhemse grenspalen staan er nog en er loopt zelfs een wandelroute langs.
Drielandenpunten
Ik kik op drielandenpunten.
Het drielandenpunt tussen Renkum, Reemst (jachtgebied van Rozendael) en Arnhem ligt naast de Amsterdamse Weg bij het ANWB-station Planken Wambuis. De Biessenpaal staat er nog.
In de noordelijke punt bij Terlet grenzen Ede, Rozendael en Arnhem aan elkaar; een deel van de paal staat er nog.
Bij de Paasberg grenzen Rozendael, Rheden en Arnhem aan elkaar en ook die paal staat er nog.
Bij de fietstunnel in de Blankenweg onder het spoor door ligt het vierde drielandenpunt tussen Rheden, Westervoort en Arnhem. Die paal is verdwenen.
Droogdalen
De reden dat ik deze kaart zelf vaak bekijk, is dat dit de enige oude kaart is waarop de droogdalen van het Heelsums Beekdal staan getekend, de meeste zelfs met naam. Hier meer daarover.
Grenspalen
Hier een kaart met alle nu nog bestaande grenspalen die in 1757 zijn neergezet, aangevuld met nieuwere palen. Kijk vooral zelf, want de kaart is interactief.
Premium abonnees lezen verder met alle teksten op de kaart.
Premium abonnee worden? Dan steun je dit blog enorm en je krijgt er ook nog wat voor terug. Immers:
Voordelen voor premium abonnees:
- transcripties van teksten op kaarten;
- pdf’s van onze in eigen beheer uitgegeven boeken;
- pdf’s van onze gepubliceerde artikelen;
- bij veel blogstukken transcripties van archiefstukken;
- de serie Zandbanken in de Rijn (2022);
- de serie het Merckendal (2023);
Hallo Mathilde
Mijn naam is Edwin Sluiter en ben werkzaam bij het openluchtmuseum als werkvoorbereider ik ben hobby matig
Bezig een soort boek te maken over de Waterberg en dan vooral de objecten die op het museum staan en stonden! Daarvoor kom ik op oude kaarten de Cluys tegen ! Ook qua grote maar waar deze nu precies heeft gelegen is ook een queeste geworden .. ik heb een aardig idee Ik ga je boek eens kopen bij bol.com ben zeer benieuwd
Hee wat leuk! Maar de Cluys komt in geen van mijn boeken voor. Ik ben overigens dol op zelfgemaakte ‘soort van boeken’: daar staan de leukste dingen in. Ik ben heel benieuwd.