Langs de grens rond Arnhem

Dit is de oudste kaart uit 1645 – gekopieerd in 1656 – van het schependom Arnhem. Hierop staat duidelijk de grens, en die grens wil ik affietsen.

Op de volgende kaart – wikipedia – staan alle nog aanwezige gemeentelijke grenspalen rond Arnhem. De meeste staan op de (voormalige) gemeentegrens, op zes na: Bij Warnsborn staan er vijf rond het Maasbergsebos. De paal in het noorden in Deelen is geen grenspaal; die staat op een uitvalsweg. In het oosten zijn veel palen weg, maar in het westen zijn ze er nog vrijwel allemaal.

Sorry dat ik stoor. Rechts op deze site staat een doneerknop. Met 3 euro kun je deze site steunen. Voor een kop koffie onderweg voor Geert en mij. Hoeft niet, mag wel.

Het blijkt niet mogelijk de hele grens af te fietsen: de grens loopt door vliegveld Deelen en door vliegveld Terlet, en die gebieden zijn niet zomaar toegankelijk. De grens loopt ook door Park de Hoge Veluwe, en daar kun je natuurlijk wel in, maar er is geen doorgang bij de grens. Een rondje Arnhem gaat dus niet. Maar alle grenspalen zijn bereikbaar!

Ik begin onderaan bij de nieuwe grenspaal op de Utrechtseweg. Ik kijk niet alleen naar de palen, maar ook naar andere markeringen op de grens zeker als die op de oudste kaart staan.

Eerst het zuid-noord stukje bij Mariendaal.

Dan van het oosten bij Boschveld naar het westen.

Bij Vrijland vind ik een mooie paal op een pol.

Dit is de paal bij de twee bulten op de kaart van Van Geelkercken, zie het detail van die kaart en hoe ik die op het AHN leg. Je ziet hier Oosterbeek en de Schelmseweg met een aftakking naar het noorden. Aan weerszijden van de Utrechtseweg tekent hij twee rondjes en schrijft daar iets bij. Ik lees: de tweebultse pale. Gelukkig noteer hij daar een C, en is de legenda goed te lezen: De Twee Bulten. De paal bij de Twee Bulten. Die bulten wil ik vinden. Ik teken op het AHN de huidige grens in met de grenspalen die er nu nog zijn (die zijn uit de 18de eeuw en dat is oud, maar wel 100 jaar na Nicolaes). Ik teken ook de wegen en de grens op de kaart van Nicolaes in: de grens is onder andere door de aanleg van de spoorweg wat veranderd. Sowieso is de grens wat recht getrokken; de grens van Nicolaes kan best een tiental meters anders liggen.

Voor de kerk van Vrijland staat nu grenspaal 39 op een grafheuvel, en daar tekent Nicolaes 365 jaar geleden de Twee Bultse Pael.

De palen bij de Johannahoeve en Bilderberg heb ik nog niet allemaal gefotografeerd.

Ik kom op het zuidwestelijke hoekpunt van het schependom vlakbij hotel Wolfheze. Hier komt het Papendal uit op het Merckendal; vanaf hier volgt de grens het Papendal stroomopwaarts.

Op de grens ligt onder de A50 een duiker. De A12 gaat hoog boven me op een dam door het Papendal. Jammer, dat had een brug kunnen zijn, dan hadden we een veel beter idee van het landschap gekregen. Op de foto zie je een vrachtwagen hoog op de A50 rijden.

Na de A50 loopt het Papendal, en ik dus ook, met een heul onder de spoorweg door. De heul is 1.65 hoog, denk ik en ik ben 1.71. Op de fiets gaat het gemakkelijker dan lopend. Maar het kan en het mag.

In het Papendal ligt een leuk heideveld. In het bos staat weer een grenspaal, helaas afgebroken.

De volgende paal kan ik niet vinden. Ik zie wel de plek waar ik hem wil vinden: een bult, een konijnenhol, een paar bomen maar geen paal.

In het bos ten noorden van de heide kom ik een prachtige paal tegen. Tijd voor een hapje en een drankje.

Dan de volgende verrassing: onderin het Papendal, dat hier nog steeds de grens is, zie ik de zwarte mond van een grote heul onder de Amsterdamseweg. Ik zie alleen zwart en durf er niet in. Zou die heul doorlopen?

Nog een verrassing: zes meter hoger boven deze heul staat een grenspaal. Dit is een nieuwe paal van de gemeente Arnhem waarop vroeger een plaatje met het wapen van Arnhem zat. Dat is eraf gestolen.

Deze paal staat op het drielandenpunt tussen Reemst, Arnhem en Renkum. Aan de andere kant van de weg zie ik geen heul maar wel een processierupsennest van anderhalve meter lang…… en nog een paal. Hij staat onzichtbaar verscholen diep in het Papendal, en is bovendien afgebroken. Shame shame.

Dan kom ik bij het ANWB station Planken Wambuis in het driehoekig stukje land tussen drie snelwegen. Hier kun je prachtig door de bossen lopen, hoogstens hoor je altijd autos, waar de wind ook vandaan komt. Hier een mooie naamloze paal hoog op een pol.

Dan kom ik bij de tunnel onder de A12 door. De A12 en deze tunnel is door de Duitsers aangelegd. Door de tunnel reed de trein van Wolfheze naar vliegveld Deelen, het centrum van de Duitse luchtafweer voor heel NW Europa.

Ik loop langs de A12 tot een beukenrij die op de grens tussen Reemst en Arnhem staat. In deze rij ontmoet ik een naamloze paal die de val van een oude beuk heeft overleefd.

Iets verderop kruist de grens op het bommenlijntje (in het Papendal) de oude Harderwijkerweg. De Duitsers hebben hier duikers gemetseld om het water van het Papendal verder te leiden. Nou, veel water wordt hier niet verwacht. Ook hier weer een rest van zo’n nieuwe paal van de gemeente Arnhem.

De volgende paal staat op de natuurbegraafplaats. Dit is de Goossenspaal. Het is een hoge paal met ronde top. De oude grens tussen Reems en Arnhem is hier een dubbele beukensingel.

De grens gaat verder in Park de Hoge Veluwe langs een oude beukenrij op een wal met grenspalen. Eerst een naamloze tussenpaal, dan de Braspol, de Vredenpol en de Nieuwe pol.

Vanaf hier gaat de grens verder over Vliegveld Deelen. Aan de andere kant van het vliegveld komen we weer palen tegen. Eerst eentje aan de Hoenderloseweg.

Dan mijn mooiste vondst: de pol op de Schaarsbergen. Van de opwinding vergeet ik een foto te maken maar ik heb wel een filmpje:

De grens gaat verder over Vliegveld Terlet. De paal bij Terlet heb ik nog niet gefotografeerd.

Aan de andere kant van de A50 fietsen we langs de oude grens tussen Arnhem en Rosendael naar het zuiden waar we een grenspaal tegenkomen bij het fietspad naar Eerbeek.

Vanaf hier gaat de grens door een prachtig wandelgebied waar wij proberen te fietsen. We ploeteren en klauteren wat af. Op de grens tussen Rozendaal en Arnhem ligt een wal. Twee palen:

De grens bij Geitenkamp en Velp moeten we nog bekijken. En pas dan besef ik dat er nog een stuk Arnhem ten zuiden van de Rijn ligt.

toptipboek over de IJssel: Atlas van de IJssel

Alle afbeeldingen