Bij de Oude Kerk in Oosterbeek komt een beek uit het dorp die volgens het hek bij de duiker onder de Benedendorpsweg ‘Zuiderbeek’ heet. Ik volg de beek van begin tot eind en zoek thuis wat informatie op.
De bron is dit gat in De Dam in het Zweiersdal.
Deze foto is genomen in De Zomp, en dat is wel een supermooie heemtuin. Ik zie een groot veld met een onbeduidend plantje dat ik nog nooit eerder gezien heb en dat helaas niet bloeit. De Zomp blijkt beroemd te zijn om het grote veld ‘paarbladig goudveil’ waarnaar liefhebbers uit het hele land komen kijken, dus dat zal het zijn.
Maar de majesteitelijke entree van de Zuiderbeek had ik me anders voorgesteld: een mooi kunstwerk, een mozaiek met een bak en een kraan, alles beter dan dit. Naast de duiker in De Dam zelfs ook nog een lelijke buis die water van de straat loost in het beginnende stroompje.
Waar komt de duiker vandaan? Ik ga De Zomp uit en loop naar de bovenstroomse kant van De Dam, en ga op zoek naar de inlaat, maar noppa nada. Wel een kraan voor de ernaast liggende moestuinen. Er zal water in de grond zitten, en blijkbaar staat dat onder voldoende druk om dit met een kraan op te pompen, maar ik zie geen stroompje of iets dat in de winter een stroompje is. Of de kraan is op het leidingnet aangesloten, ik kan het niet zien.
Of is de duiker een ecoduiker voor padden? Maar als ik de ingang niet kan vinden, kunnen die dat ook niet.
Dit is dus het Zweiersdal, daar waar het dorp Oosterbeek begonnen is. De Oude Kerk staat op de plek waar het Zweiersdal uitkomt in de uiterwaarden. Het Zweiersdal is een vriendelijk en aangenaam oord voor kleine boeren zonder grote ambities, vast heel geschikt voor steentijdmensen. Beetje water, beetje grond, beetje bos. Geen last van de koude Oostenwind, wel zonnetje vanuit het zuiden. Een lieflijk dal.
Maar De Dam maakte dat nogal kapot. Hij is gebouwd in 1935 als werkverschaffingsproject, met als doel om het oosten en westen van het dorp beter met elkaar te verbinden. Een logisch streven, maar ontieglijk jammer van het dal. In de vijftiger jaren zakte een groot deel van De Dam in, en gingen stemmen op om het ding weg te halen, maar wat was het alternatief? Een brug natuurlijk! Ik ben dol op bruggen, bruggen verbinden zichtbaar, bruggen voegen waarde toe. Een brug hoog over het Zweiersdal, wie kan daar op tegen zijn? De geldschieter misschien.
Het bovenstroomse deel van het Zweiersdal boven De Dam is droog. Ik zie moestuinen, veldjes, een trampoline. Maar geen wandelpad erdoorheen, en ook niet erlangs. Ik maak foto’s tussen huizen door, en word door iemand weggestuurd die blijkbaar genoeg heeft van pottenkijkers.
Ik ga terug naar De Zomp. De duiker onder De Dam is droog. Maar ik zie om me heen diverse zompige plekken, blijkbaar treedt hier grondwater uit.
Ik wil het beekje vanaf hier naar beneden volgen, maar helaas loopt het meteen al onbereikbaar weg door een grote achtertuin. Ik zucht maar weer eens, ga de straat op en volg de beek die onzichtbaar achter een dichte keurig gesnoeide laurierkershaag kabbelt. Even later een duiker en vanaf dit punt kan ik de beek volgen. Hij kabbelt rustig door een wadi langs de straat en mijn humeur stijgt weer een beetje. Hij komt uit bij de vijver bij de Benedendorpsweg bij de Oude kerk. Hier wordt hij via een overlaat en een duiker onder de straat geleid.
Nou, dat was een kwartiertje lopen dus.
Vervolgens verdwijnt hij in een betonnen goot de uiterwaard in en mondt hij uit in de Leigraaf, net als die andere Oosterbeekse beken. Ik lees dat ze de goot willen vervangen door een natuurlijker loop, maar ik vind de goot wel wat hebben. Wat is een natuurlijke loop van een beek in een door de mens kunstmatig droog gehouden uiterwaard? Geloof me, daar heeft nooit een beek doorheen gemeanderd.
Blijft voor mij de vraag over waarom deze beek de Zuiderbeek is genoemd. Ik vermoed dat dit de oorspronkelijke Ostrabeke is, immers rond deze beek is het dorp begonnen. De Westerbeek is dan de Gielenbeek en Oorsprongsbeek, die beide even ten westen van de kerk uitkomen. Logisch toch? Ja nu ligt het dorp ten oosten van de Ostrabeke, dus is de vroegere Oosterbeek nu de westerbeek ten westen van het huidige dorp Oosterbeek. Kun je het nog volgen? De Zuiderbeek levert geen verwarring op. Zweiersdalbeek had ik mooier gevonden. Nou, ze zoeken het nog maar eens uit daar in Oosterbeek.
Het mooie hek met de naam Zuiderbeek is meteen de rugleuning van een bank. Lekker in het zonnetje wacht ik geduldig op mijn bus.
In het Gelders Archief vind ik een rekening voor het herstel van deze brug na een forse regenbui. Een pareltje!
Meer lezen? fantastisch boek van Ruud Schaafsma over de De Oosterbeekse en Doorwerthse Beken
