In het Oranje Nassau’s Oord op de Wageningse Berg liggen een aantal vogeldrinkbakken van meer dan 100 jaar oud. Daarover gaat het grootste deel van het stuk. Maar enige tijd geleden kwam ik ook op Lichtenbeek een antieke vogeldrinkbak tegen. Nou vermoed ik dat er wel meer liggen, verscholen onder bladeren.
Lichtenbeek
Oranje Nassau’s Oord
Het schijnt dat er in het Oranje Nassau’s Oord acht vogeldrinkbakken liggen van ongeveer honderd jaar oud. Ze zijn in 1911-1912 gemaakt door Gerrit Wolda, wiskundeleraar op de Wageningse HBS en vogelliefhebber. Hij hing in zijn vrije tijd in het ONO nestkastjes op en maakte drinkbakken. Hij heeft de wetenschap der vogeldrinkbak zelf uitgevonden, en ze werden steeds beter. De eerste waren model cementkuip. Toen hij erachter kwam dat de zijkanten te steil waren voor de strandminnende vogels, is hij opnieuw gaan tekenen. Zijn uiteindelijke ontwerp is echt wow, zie laatste foto.
Hij heeft ook andere landgoedeigenaren (of hun boswachters) overtuigd van het belang van waterdrinkbakken voor de vogels. Met name omdat in die tijd er een zware insectenplaag was, en Wolda doorhad dat vogels heel wat insecten eten. Hij als wiskundige maakte daar mooie berekeningen van. En hij had succes: zo liggen er ook in Oostereng heel wat drinkbakken.
Wolda had zelf een kaartje gemaakt van het landgoed ONO met de drinkbakken erop (en met alle nestkastjes die hij heeft opgehangen). Nu begrijp ik heel goed dat zo’n kaartje niet 100% nauwkeurig is: ten eerste is het kaartje klein, een kruisje is al snel 10 meter terwijl de vogeldrinkbak ongeveer 1,40 meter in doorsnede is. Bovendien is zo’n kruisje snel gezet en niet heel precies. Wolda zelf wist uiteraard precies waar de bakken lagen en had die kruisjes niet nodig.
Patrick Jansen beschrijft in zijn boek (zie onderaan) uitgebreid zijn zoektocht naar deze vogeldrinkbakken. Net als hij geloof ik dat de bakken er nog liggen. Waarom zou je een tientallen kilos wegende betonnen bak uit een bos weghalen? Wolda beschrijft dat hij 30 kilo cement gebruikt voor een drinkbak. Ze liggen er nog, maar er ligt honderd jaar blad op, inmiddels tot vruchtbare bosgrond geworden. Patrick beschrijft dat hij met prikstokken heeft gezocht, dat het een ware obsessie werd. Hij heeft er uiteindelijk twee gevonden. Ik kan me die obsessie heel goed voorstellen, want ik ben net zo.
Nu wil ik die drinkbakken vinden ook. Een verloren strijd natuurlijk, ik heb niet eens een prikstok bij me. Het kaartje, afgedrukt in het boek van Patrick, heb ik met potlood nagetekend in een opschrijfboekje. Het was een leuke zoektocht, en ik heb de twee bakken van Patrick gevonden, zie de twee foto’s van duidelijk vogeldrinkbakken.
En misschien nog eentje: een plaat cement in het bos, vlakbij de plek van een kruisje op mijn kaartje. Maar het is maar een kleine dunne plaat en ik vind geen andere stukken. Een paar meter hiervandaan wel iets anders, ook mensenwerk:
Het is een boom in een te strakke rand van metselwerk. Een soort heuveltje met een doorsnede van 2 meter, gemaakt van metselwerk, en een boom in een te nauw gat. Ik vermoed dat er een boom is gaan groeien in de vogeldrinkbak. Of dat dit een vloertje was voor een bankje naast de drinkbak. De plaat cement heb ik bovenop het restant van een dikke stam gelegd, of is dat geschiedvervalsing?
Ik vind ook een intrigerend model met een strandje en een gootje en een diepe vierkante bak. Patrick beschrijft dat Wolda de diepe vierkante bak afsloot met een houten deksel, en dat zo het water lekker vers bleef. Ik vermoed dat dit de watervoorraad was waaruit Wolda vers water pakte voor de strandbak ernaast. Tenslotte moest hij alles op de fiets doen, en hoe breng je water op de fiets vanuit Wageningen de berg op in het preplastic tijdperk? Doordat het gootje zo klein is, stroomt er (mits afgedekt) alleen schoon water uit de strandbak in de voorraadbak. De strandbak is overigens veel kleiner dan ik me had voorgesteld, nog geen meter in doorsnede.
Wat zonde dat niemand die bakken meer bijhoudt. Wolda was er enthousiast over, hij zag echt resultaat voor de vogelstand; maakte ze regelmatig schoon en vulde ze dan met vers water. De vogels genoten ervan. Hoeven vogels van nu geen vers water meer?
Sonnenberg
In de Bilderbergbossen bij Oosterbeek stuit ik ook op een vogeldrinkbak. HIj ligt midden op de weg: het zal vroeger een vijvertje geweest zijn waar het wandelpad keurig omheen liep. Het hoorde vast bij het park van de Sonnenberg. Het huis is weg, de vogeldrinkbak wordt gebruikt als speelplaats – ook best.
Meer lezen?
- gedetailleerd, inspirerend, persoonlijk en zeer informatief, maar helaas niet nieuw leverbaar: Van heide tot lusthof van Patrick Jansen over het ONO, de Keijenberg en Oostereng
