Hier een mooie kaart van de Sijsselt in 1771, gemaakt door A. van der Does. De kaart zou best nauwkeurig kunnen zijn, want in die tijd was landmeten al een specialistisch vak en het principe van de driehoeksmeting was bekend. Vol vertrouwen leg ik daarom de kaart over het huidige AHN om te bekijken wat er nog van terug te vinden in. Heel veel! Alleen maakt de spoorlijn het zuidelijke deel wat lastig te herkennen.
In het westen grenst de Sijsselt aan het gebied van de ‘Geerfden van de Buurtschap Manen’. Maanen is een verdwenen dorp, opgeslokt door Ede, spoorlijn en A12. Wel vind je nog herinneringen in toponiemen zoals Maanderdijk en Maandereng. Maar vroeger was Maanen heel wat.
Sorry dat ik stoor. Rechts op deze site staat een doneerknop. Met 3 euro kun je deze site steunen. Voor een kop koffie onderweg voor Geert en mij. Hoeft niet, mag wel.
De wildwal vormde de oostelijke grens van de buurt van Maanen, en die ligt er nog net zo in het bos. Dit is de grens tussen de Sijsselt en het oude defensieterrein. Vroeger, echt vroeger, hoorde de Sijsselt bij Maanen. Maar de hertog verkocht het in de 15de eeuw aan de heren van Kernhem. Dat was voor de Maaners een aderlating, want dat waren hun heidevelden geweest. Daarna had Maanen eenvoudigweg te weinig heide voor plaggenbemesting, en eeuwenlang was er ruzie tussen Maanen en de omringende buurschappen over de heide en schapen.
Hoge Heren die onderling afspreken wat van wie is, grenzen trekken op papier, en dan rechten gaan claimen zonder rekening te houden met de bevolking. In Afrika hebben we Europeanen dat ook zo gedaan.
In de 19de eeuw verkochten de eigenaren van de Sijsselt vanwege de aanleg van het spoor aan het Rijk een lange strook grond, dus het landgoed liep verder ten zuiden van het spoor. Maar hoe ver?
Ik leg de kaart op Google Earth Pro en houd als maat een roede = 3,77 meter aan. Dan krijg ik dit:
Dat is dus vrijwel gelijk aan de huidige grens. Wow, die Van der Does kon er wat van.
Nou de rest van de kaart. Ik zie veel levendig getekende reeën. Niet veel bomen, want de Sijsselt was slecht bos, kaalgehakt, en bestond voornamelijk uit struiken met alleen in het noorden een plantage en een strook langs de Weg van Wageningen naar Otterlo. De andere weg is de Houwersweg van Ede naar Renkum en Dooreweerd, die nu de Sijsseltse laan heet. In het noorden loopt de Maanense Weg (naar Arnhem) vlak langs de Sijsselt en daar is grote ruzie over geweest in de zestiende eeuw. Die van Maanen legden hun eigen grens verder naar het noorden bij ‘een zandbultje met de struik erop’. Tja, vind dat maar eens terug.
Rond het landgoed tekent Van der Does 25 genummerde scheidsbomen. Tenslotte tekent hij in het oostelijk deel een ruitje en een rondje. Wat zouden dat zijn? Het rondje lijkt wel een vulkaan. Zou van der Does in de Eifel zijn geweest en gedacht hebben dat dit een vulkaantje was? Of is het een vlekje? Het ruitje is ook duister. Stond daar een huis wat niet van De Sijsselt was? Van der Does tekent rechts een scherpe hoek aan de Sijsselt. Die ligt er nog net zo:
Alle afbeeldingen
Premium abonnees lezen hier de tekst op de kaart.
Premium abonnee worden? Dan help je me enorm en je krijgt er ook wat voor terug:
Voordelen voor premium abonnees:
- transcripties van teksten op kaarten;
- pdf’s van onze in eigen beheer uitgegeven boeken;
- groeiboeken en artikelen;
- bij veel blogstukken transcripties van archiefstukken;
- de serie Zandbanken in de Rijn (2022);
- de serie het Merckendal (2023);
Andere toponiemen met Manen zijn de Verlengde Maanderweg, de Maanderbuurtweg, de Nieuwe Maanderbuurtweg, en de Maanderengweg. Het huidige Beatrixpark heette vroege Maanderheuvels en ook wel Maanderzand, een tot zandverstuiving verloederd heideterrein. En Manen was vroeger absoluut niet beangrijker dan Ede, integendeel. Tot zover.
dank voor deze reactie. Dank voor de vele toponiemen waar Maanen nog in zit. Of Maanen belangrijker was dan Ede? Ik weet het niet, en het klinkt niet logisch inderdaad. Maar ik heb meerdere kaarten gezien uit de zestiende eeuw waar Maanen met meer huizen (op eentje zelfs met een kerk) staat afgebeeld dan Ede. Doesburg, Veldhuizen en Maanen lijken in het Binnenveld in die tijd een grotere rol te hebben gespeeld dan Ede.
De Haarlemmer Hout is een voorbeeld waar bij een houtopstand (bos) met het lidwoord “de” wordt gebruikt.
Doesburg speelde in het Binnenveld geen rol, Veldhuizen nauwelijks, Maanen wel. Maar Maanen was minder belangrijk dan Ede-Veldhuizen, de kerk in Ede was ook de kerk van Maanen(en Doesburg), en zij hielden hun buurspraken dan ook op het koor van de Oude Kerk in Ede.
Ik ken geen kaart waarop een kerk in Maanen voorkomt, u maakt mij zéér nieuwsgierig.
Aan de andere kant: het oude bos bij Reemst heet ‘t Olde Holdt.
Er staat een kerk in Maanen op een kaart uit 1550 uit de tijd van Jan Gielis (de maker is onbekend, maar de stijl is als Gielis). Hij hoort bij een ruzie over de Bennekomse en Wageningse Meent. Ik denk niet dat Gielis de kerk echt gezien heeft, want die stond er helemaal niet, maar hij had geen gummetje he. De kaart is niet zo mooi uitgewerkt. Op dit blog heb ik een stuk geschreven over deze kaart onder de titel ‘Bennekom in 1550’, daarin zit de link naar de kaart in het Gelders Archief. Bij dat stuk ook de getranscribeerde tekst over de ruzie tussen de Wageningers en Bennekommers.
Over de rol van Doesburg: de polders van Doesburg ontwaterden op de Kromme Eem en die liep door het Binnenveld. Daarover veel wetenswaardigs op de kaart van Van Geelkercken uit 1655. Daar staat Doesburg, Veldhuizen en Maanen prominent op en ontbreekt Ede eigenlijk. Blijkbaar was de rol van Ede bij de landbouw in het binnenveld klein. Het was wel de centrale kerk en het handelscentrum natuurlijk.
Ik vind het overigens erg leuk dat u reageert op de stukken. Daar wordt het alleen maar beter van.