Is de Veluwe een grote stuwwal? Nee dus. De stuwwallen op de Veluwe is een verzameling van vijf kleinere, die van buiten naar binnen tegen elkaar aan zijn geperst.
In de voorlaatste ijstijd lagen er rond de Veluwe ijskappen die de Veluwe van alle kanten hebben opgeperst. Gewoonlijk benoemen we daarbij de twee grote ijskappen in de IJsselvallei en in de Gelderse vallei, maar dat is wat te simpel gesteld. Dus laten we eens meer in detail kijken welke stuwwallen we kunnen onderscheiden op de Veluwe en waar de ijskappen lagen. Vijf ijskappen, vijf stuwwallen.
De stuwwallen van de Veluwe
1 De grootste – dikste en hoogste – stuwwal is die van Hattem-Dieren met Apeldoorn in het midden. Die is vanuit het oosten opgeperst door de ijskap in de IJsselvallei. Door deze stuwwal zit een grote poort bij Epe, maar de twee stukken horen wel degelijk bij dezelfde stuwwal. De top is de Tafelberg bij Rheden op ca 110 m+NAP. In het noorden is de stuwwal wellicht ook vanuit het noorden opgestuwd en zo gesandwiched tussen twee ijsvelden in.
2 Nummer twee is de stuwwal van Dieren-Heelsum met Arnhem in het midden, en met als top de Zijpenberg bij Rheden op 102m+NAP. Dit is waarschijnlijk een stuk van de stuwwal Hattem-Dieren dat om zijn as is gedraaid toen het ijs in de IJsselvallei afboog naar het westen.
3 De derde in hoogte is de stuwwal Garderen-Ermelo met als top de Hamberg op ca. 55 m+NAP. Dit is van twee kanten opgestuwd vanuit de ijslob in de Gelderse Vallei en de ijslob in het dal van de Leuvenumsebeek.
Tussen de stuwwallen van Hattem-Dieren en Nunspeet-Garderen ligt het dal van de Leuvenumsebeek. .
4 De stuwwal van Lunteren-Wageningen met Ede in het midden, is nummer vier met als top de Sijsselt op ca. 52 m+NAP. Dit is opgeperst door de ijslob in de Gelderse Vallei.
5 De stuwwal van Reemst is een kleintje met als top de Valenberg op 50 m+NAP. Hier doorheen ligt een prachtige grote bres die ik de Ginkelsepoort heb genoemd – dit is de mooiste bres van de Veluwe. Dit is in mijn hypothese oorzaak van het ontstaan van het Renkums beekdal. De stuwwal is opgeperst door een zijlob van het ijsveld in de Gelderse Vallei.
Op de geomorfologische kaart wordt de Elspeetseheide ook als stuwwal aangemerkt, maar op de geologische kaart niet. En die volgen we maar.
De vier stuwwallen in het zuiden omsluiten de Sandr van Wolfheze.
Alle afbeeldingen
